مجمع المسائل-ج3-ص72
اعراض او به ثبوت رسيده زمين متعلق به شخص مدعى است والا ملك ورثه مالك است واگر نزاع موضوعى در بين باشد محتاج بمرافعه شرعيه است.
احياء موات
س 6 – در زمينهائى از قديم بعلت نداشتن آب، ديمى كارى مىشده واحياء شده، بفرمائيد خريد و فروش آنها چه صورت دارد وآيا ديگران مىتوانند در آن زمينها بدون اجازه صاحبان آنها حفر چاه نمايند يا خير؟ ج – در فرض سئوال هر كس هر مقدار از زمينهاى مذكور را در موقعيكه موات بوده ومسبوق به احياء هم نبوده بقصد تملك احياء نموده باشد متعلق به خود او است وخريدوفروش آن هم بلا مانع است وبدون اجازه وى شرعا نمىتوان در آن حفر چاه و هيچ گونه تصرفى نمود وچنانچه نزاع موضوعى در بين باشد مرافعه شرعيه لازم است.
س 7 – زمينى است حدود پانزده سال قبل كشاورزانى در اين زمين كشت وزرع مىكردند ومدت مديدى است كه آب قنات آن خشك وبالتبع زمين مزبور بواسطه بى آبى بلا زرع مانده است.
در حدود پنج سال قبل شخصى با اجازه وپرداخت اجاره بمالكين اصلى، زمين را با زدن يك حلقه چاه عميق احياء نموده ومشغول درختكارى وكشاورزى شده است در اين صورت آيا زارعين 25 سال قبل كه در طول اين مدت زمين را ترك كرده بودند حقى باين زمين احياء شده دارند يا خير؟ ج – در فرض سئوال اگر مالكين زمين مزبور بعد از خشك شدن قنات از آن زمين اعراض نكرده بوده‌اند بلكه مترصد تهيه وسائل استخراج آب از قنات بوده‌اند زمين مزبور در ملك مالكين قبلى باقى است.
والله العالم.
س 8 – قناتى است كه بيش از سى سا ل است آب ندارد وخراب شده ووسط صحراى ديگران مىباشد مرقوم فرمائيد آيا ملكيت قنات از آن ملكهاى مجاور است يا مال مالك قنات؟ والسلام ج – در فرض سؤال بحسب ظاهر يد، مال صاحبان اصلى قنات است ومربوط بمالكين زمين اطراف آن نيست مگر آن كه بمرافعه شرعيه ثابت شود كه صاحبان قنات