جامع الشتات-ج4-ص293
معتد بهى، يا تحصيل كسبى وحرفه اى.
و هر گاه اين معنى از براى بعضى حاصل شود دون بعضى به قدر سهم آن را كه ظاهرا غنى است به فقرا مى‌دهد.
و هم چنين هر يك از وارث كه محتاج شدند به قدر نصيب او، به او مى‌دهد به تدريج.
واما سؤال از حقوق ماليه: هر گاه وصى علم داشته باشد كه خمس يا زكات متعلق به آن مال بوده والحال هم آن مال باقى است، بايد بدهد.
و هر گاه علم ندارد خمس در آن واجب نمى‌شود.
واما زكات، پس هر گاه حصه هيچ يك از وراث به قدر نصاب نيست، به هيچ وجه زكات به آن متعلق نمى‌شود.
و هم چنين است هر گاه به قدر نصاب باشد مادامى كه وارث متمكن از تصرف در آن نشده وملكيت او مستقر نشده به سبب عدم ظهور فقر و حاجت، زكاتى متعلق به آن نمى‌شود هر چند در دست وصى بماند تا سال بر آن بگذرد، زيرا كه شرط است در وجوب زكات، استقرار ملك وتمكن از تصرف و گذشتن سال بر آن (در آنچه حلول سال در آن شرط است) در دست مالك.
ومفروض اين است كه در اينجا نه استقرار ملك حاصل شده ونه تمكن از تصرف.
148: سؤال: شخصى وصيت نموده كه (بعد از من طفلى دارم بايد خاله ام متوجه شود ووصى من است كه مال مرا بعد از من به هر نهج كه صرفه صغير باشد از آن قرار عمل نمايد).
آيا چنين وصيتى صحيح است يا نه؟ وبا وجود وصيت، همين صغير را خاله مادرى مى‌باشد ومى گويد كه حضانت طفل همشيره ام به من مى‌رسد.
در اين صورت كداميك اولى تر است به حضانت ومتوجه شدن [ به ] اموال او؟.
و هر گاه هيچ يك [ از ] اينها قابليت نداشته باشند (با وجود عدم ولى شرعى) امر صغير را چه بايد كرد؟.
جواب: وصيت پدر در مال صغير نافذ است، وبايد به مقتضاى آن عمل كرد.
واما وصيت در حضانت ومحافظت صبى، پس ظاهر اين است كه منوط به وصيت پدر نيست.
وآن حقى است كه حق تعالى از براى پدر ومادر در حيات ايشان قرار داده است، وبعد ازآن از براى اقارب، ونمى توان آن را به وصيت از براى غير قرار داد.
پس بايد دانست كه حق حضانت ومحافظت بعد از پدر از براى كيست.
وچون از ظاهر سؤال معلوم مى‌شود كه آن طفل مادر ندارد، حق حضانت ومحافظت بعد از پدر از براى كيست.
وچون از ظاهر سؤال معلوم مى‌شود كه آن طفل مادر ندارد، حق حضانت بعد از فوت پدر ومادر (هر دو) اظهر اين است كه به اقارب رجوع مى‌شود، الاقرب فالا قرب.
يعنى هر كدام ميراث مى‌برند از طفل، مقدم است بر آن ميراث نمى‌برد.
ودر جائى كه هر دو ميراث مى‌برند بايد قرعه كرد.
وزيادتر بودن ميراث منشأ تقدم نمى‌شود.
چنانكه در صورت سؤال خاله پدر دارد وخاله مادر.