جامع الشتات-ج2-ص175
مذكور را “.
و در صيغهء بيع سلف مى‌گويد ” به سلف دادم به تو مبلغ ده تومان را در ازاى هزار من گندم موصوف، به وزن معين تا مدت شش ماه “.
مثلا.
و بايع مى‌گويد ” قبول كردم به همين نحو “.
اين در وقتى است كه ايجاب را مشترى بگويد.
و جايز است كه بايع هم به صيغهء بيع بگويد كه ” فروختم اين مقدار گندم موصوف، به وزن معين را به تو در ازاى اين ثمن معين موصوف، در اين مدت معين ” و مشترى بگويد ” قبول كردم “.
116 – سئوال: صيغهء اجارهء ملك مبيع به بيع شرط، را بعد از مبايعه جارى مى‌توان ساخت؟ يا گذشتن مدتى كه وسع تصرف، مشترى در مبيع داشته باشد، ضرور است -؟.
جواب: معنى اين سئوال را نفهميدم 1.
بلى اجاره دادن مشترى ملك ” مبيع به بيع خيار ” را به بايع در زمان شرط خيار، خصوصا در وقتى كه خيار در آخر مدت باشد جايز است.
و در صحت عقد اجاره، شرايط اجاره بايد موجود باشد.
يعنى تعين عينموجود و منفعت آن و مدت اجاره و وجه اجاره بايد معلوم باشد.
و تمكن انتفاع در آن مدت، و ساير شروط.
و اگر مراد سائل اين سه است كه همچنانكه در مبيع، مكروه است يا حرام كه مبيع را به دين بفروشند قبل از قبض.
و در قبض معتبر است تخليهء يد، يا گذشتن زمانى كه مشترى را ممكن باشد وصول به مبيع.
كه آيا اين قبض و گذشتن زمانى كه مشترى را
1: رسم آن زمان (كه تا 30 سال اخير نيز نمونه‌هائى از آن پيدا مى‌شد) اين بود كه براى فرار از ربا ملكى را موضوع معامله قرار مى‌دادند.
صاحب ملك در مقام بيع به شرط، مى‌آمد و صاحب پول، آن ملك را (با شرط خيار فروشنده) مى‌خريد و در همان مجلس همان ملك مورد معامله را به فروشنده اجاره مى‌داد.
يعنى در حقيقت رباى پولش را تحت نام بيع و اجاره، مى‌گرفت.
لحن سئوال از رواج اين موضوع در جامعهء آن روزى حكايت مى‌كند كه به طور يك امر شناخته شده و بدون عيب و ايراد و بدون احساس قبح، سئوال مى‌شود.
گويا اين گستاخى در شكل سئوال، از مسئلهء ” فرار از ربا ” كه ميرزا به آن راى مى‌داد ناشى شده.
رجوع كنيد به مسئله شماره 6 و شماره 74 و 101 و توضيحات مربوطه (