جامع الشتات-ج1-ص223
كتاب الصوم
91 – سؤال: اگر منجم به حسابى كه مبنى بر قواعد متقنه مستحكمه تجريديه و اگريه است استنباط آخر ماهى نمايد و مكرر عمل كند و سهو در حساب نكند و بر او علم قطعى حاصل شود كه امشب مثلا غره رمضان يا شوال است ” بحيث لا يشك و لا يرتاب فيه ” و مانع رؤيت غيمى يا غير آن به عمل آيد، بر او هست كه به علم خود عمل كند و روزه گيرد و افطار كند، چون مناط تكاليف شرعيه بر علم است ان امكن، و در مسئله، فرض آن شده، هر چند موجب علم ديگران نشود.
آيا جايز است عمل به اين علم، يا جايز نيست؟ و از جناب آقا سيد (1) على استفتا شده، عمل به اين علم را واجب دانسته بر منجم مزبور.
جواب: شايد مراد جناب سيد اين باشد كه بر فرض حصول علم مى‌توان عمل كرد واين خوب است، ولكن اين فرض غير متحقق الحصول است و شاهد بر آن حصر اهل بيت نبوت معرفت هلال را در رؤيت وشهادت و عد ثلثين از شهر سابق، وچون ايشان حكيم‌ترين حكما و عالم‌ترين اهل عالمند به مسائل نجوم وحكمت وغيره، در اين حصر تنبيه است بر اينكه چنين فرضى ممكن نيست و مدعى اين علم، جاهل است به جهل
1: آقا سيد على طباطبائى معروف به ” صاحب رياض ” مقيم نجف اشرف و معاصر ميرزا.