معنای هنر شیعی-ج1-ص89
هنر خاتم است و به دستور كريمخانزند و به دست هنرمندان شيرازى ساخته شده است.
از ديگر آثار برجسته دوره زنديه، صندوقچه خاتم مرقد
حضرت سيّدالشّهدا علیه السلام است. در ساخت اين اثر زيبا، هنرمندان
شيرازى از دو نوع گره استفاده كردهاند. طرح متن خاتم اين صندوقچه
از نوع « تند » و اطراف آن از نوع « كند » هشت و دوازده ضلعى
است.
ساخت صندوقچه بارگاه حضرت ابوالفضل علیه السلام با طرحهاى كند و تند و صندوقچه مرقد حضرت زينب 3 در سوريه با طرح « تند رومى » به همين دوران مىرسد.
هنرِ خاتم در دوره قاجار راه انحطاط و زوال در پيش گرفت،
از اين رو جايگاه مشخصى در ميان مصرفكنندگان و ترغيبكنندگان نداشت. ساخت اشيايى نظير تخته نرد، شطرنج، كرسى، براى زير
قليان، قابهاى كوچك با كيفيت پايين، و همچنين خروج اين هنر از
دايره توجه و انحصار اَشراف و دربار باعث شد تا اين دست ساختهها
به بازار مصرف و به ميان توده مردم راه يابند. وجود اين بازار كم رونق، زمينه را براى انحراف و زوال تدريجى اين هنر مهيا كرد، با وجود اين، گاهى حكومت قاجار بنا به ادله سياسى ـ اجتماعى، اقدام به تزيين اماكن مورد علاقه مردم، بهويژه مقابر و زيارتگاهها مىكرد. در اين فرصتها
بود كه هنر خاتم نيز استفاده مىشد و به حيات خود ادامه مىداد. از
جمله مىتوان به خزانه بارگاه حضرت عبدالعظيم علیه السلام و چند جاى ديگر در