معنای هنر شیعی-ج1-ص26
بزرگداشت مشايخ و شهداى شيعى برپا گرديد، و اين موضوع شايد در تلاش براى ايجاد فرهنگ تدفينى بود كه حامى دودمان خلافت و مدعى نَسَب بردن از امام على علیه السلام بودند. بهويژه بُقعههاى گورستان غرفه مركز گشتوگذارهاى آخِر هفته گرديد؛ زائران شب را در جوار آنها به صبح مىرساندند، برگرد آنها طواف مىكردند، اجابت خواستههايشان را با شفاعت آنان درخواست مىنمودند و بهطوركلى از قدرت روحانى آنها طلب بركت مىكردند. شكل اين آرامگاهها بسيار فروتر از شكل بناهاى تدفينى همعصرِ آن در شرق قلمرو اسلامى بود. بيشترِ آنها مشتمل است بر فضاى كوچك چهارگوش، كه صرفنظر ار محرابهاى شكوهمندشان، عمدتآ نه تنها از بيرون، بلكه از قسمت درون نيز بسيار سادهتر است. غالب اين بقعهها به سادات اختصاص داشته، تعدادى در بزرگداشت شهداى شيعه ساخته شده؛ و اهميت زنان در ميان مصاحبانِ بقعهها كاملا جالب است.
شايد چشمگيرترين ويژگى اين محرابها استفاده از نقش شمسه در مركز و نمودِ خاصِّ نور است. چون از عقايد اسماعيليه [1] يكى آن بود كه
خاندان پيامبر صلی الله علیه وآله حتى قبل از خلقت عالَم در قالب نور وجود داشتهاند .[2]
كتيبههاى قرآنى اين مقابر غالبآ مشتمل بر ارجاعاتى به خورشيد و ماه و ستارگان است و اين نكته را دلالت به خاندان پيامبر مىگيرند. هر نام بر