امام علی و علم و هنر-ج1-ص157
رَجُلٌ مُنَافِقٌ مُظْهِرٌ لِلْإِيمَانِ، مُتَصَنِّعٌ بِالْإِسْلَامِ، لَا يَتَأَثَّمُ وَلَا يَتَحَرَّجُ، يَکْذِبُ عَلَي رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه وآله وسلم مُتَعَمِّداً، فَلَو عَلِمَ النَّاسُ اَنَّهُ منافقٌ کاذِبٌ لَمْ يَقْبَلوا مِنْهُ ولَمْ يُصَدِّقوا قَوْلَهُ ولکِنَّهُمْ قالُوا: صاحِبُ رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه وآله وسلم رَآهُ، وَسَمِعَ مِنْهُ، وَلَقِفَ عَنْهُ، فَيَأْخُذُونَ بِقَوْلِهِ، وَقَدْ أَخْبَرَکَ اللَّهُ عَنِ الْمُنَافِقِينَ بِمَا أَخْبَرَکَ، وَوَصَفَهُمْ بِمَا وَصَفَهُمْ بِهِ لَکَ، ثُمَّ بَقُوا بَعْدَهُ، فَتَقَرَّبُوا إِلَي أَئِمَّةِ الضَّلَالَةِ، وَالدُّعَاةِ إِلَي النَّارِ بِالزُّورِ وَالْبُهْتَانِ، فَوَلَّوْهُمُ الْأَعْمَالَ، وَجَعَلُوهُمْ حُکّاماً عَلَي رِقَابِ النَّاسِ، فَأَکَلُوا بِهِمُ الدُّنْيَا، وَإِنَّمَا النَّاسُ مَعَ الْمُلُوکِ وَالدُّنْيَا، إِلَّا مَنْ عَصَمَ اللَّهُ، فَهذَا أَحَدُ الْأَرْبَعَةِ.
ترجمه: منافقان نفوذي
نخست منافقي که تظاهر به ايمان مي کند، و نقاب اسلام بر چهره دارد، نه از گناه مي ترسد و نه از آن دوري مي جويد و از روي عمد دورغ به پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم نسبت مي دهد. اگر مردم مي دانستند که او منافق دروغگو است، از او نمي پذيرفتند و گفتار دروغين او را تصديق نمي کردند، امّا با ناآگاهي مي گويند او از اصحاب پيامبر است، رسول خدا را ديده و از او حديث شنيده، و از او گرفته است، پس حديث دروغين او را قبول مي کنند، در صورتي که خدا تو را از منافقين آنگونه که لازم بود آگاهاند، و وصف آنان را براي تو بيان داشت، آنان پس از پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم باقي ماندند و به پيشوايان گمراهي و دعوت کنندگان به آتش با دروغ و تهمت نزديک شده پس به آنان ولايت و حکومت بخشيدند، و بر گردن مردم سوار گرديدند، و به وسيله آنان به دنيا رسيدند، همانا مردم هم با سلاطين و دنيا هستند، مگر آن کس که خدا او را حفظ کند، اين يکي از آن چهار گروه:
وَرَجُلٌ سَمِعَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ شَيْئاً لَمْ يَحْفَظْهُ عَلَي وَجْهِهِ، فَوَهِمَ فِيهِ، وَلَمْ يَتَعَمَّدْ کَذِباً، فَهُوَ فِي يَدَيْهِ، وَيَرْوِيهِ وَيَعْمَلُ بِهِ، وَيَقُولُ:
أَنَا سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه وآله وسلم، فَلَوْ عَلِمَ الْمُسْلِمُونَ أَنَّهُ وَهِمَ فِيهِ لَمْ يَقْبَلُوهُ مِنْهُ، وَلَوْ عَلِمَ هُوَ أَنَّهُ کَذلِکَ لَرَفَضَهُ!
ترجمه: اشتباه کار
دوم کسي که از پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم چيزي را به اشتباه شنيده، و سخن آن حضرت را درست حفظ نکرده است، و با توهّم چيزي را گرفته، اما از روي عمد دروغ نمي گويد، آن چه در اختيار دارد روايت کرده و به آن عمل مي کند و مي گويد، من از پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم آن را شنيده ام، اگر مسلمانان بدانند که او اشتباه کرده، و غيرواقعي پنداشته، از او نمي پذيرفتند، خودش هم اگر آگاهي مي يافت که اشتباه کرده آن را رها مي کرد.