آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص263

ادبی در متن نهج البلاغه پیرامون این مسئله مهم و محوری دور می زند. کانون اصلی خطبه ها و نامه ها تبیین معرفت دینی است و حضرت عليه السلام با استفاده از هنر تصویرگری، در پی تثبیت و تقریر این معناست. پیوند اندیشه و دین با ابزار هنری از جمله تصویر، باعث شده است، معنا و محتوای آن در پرتو هنر و تصویر هنری ماندگار گردد.

واقعیت

ازآنجایی که امام عليه السلام هنر را تنها برای هنر نمی طلبد، واقعیّت ها را با هنر در می آمیزد؛ لذا تصاویر هنری در نهج البلاغه برگرفته از رخدادهایی هستند که امام عليه السلام در پی تبیین، تحقیر، مذمّت و ترفیع آن بوده اند. تصاویر از آن جهت در گفتار امام عليه السلام اهمیت می یابند که در خدمت واقعیّت هستند؛ چه در وجه ایجابی آن و چه در وجه سلبی.

خیال

برخی از ناقدان برآن اند که تنها عنصر خیال، خاستگاه تصویر است .^[1] امام عليه السلام در خطبه ها و نامه ها از این عنصر بهره فراوان برده است. به کارگیری تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه همه برگرفته از عنصر خیال هستند و کارکرد تصویر هنری آن است که « احساسات را تحریک می کند؛ چنان که خیال را بر می انگیزاند تا تصویر را در ذهن مخاطب شکل دهد »؛^[2] لذا تمامی تصویرهای نهج البلاغه برآمده از خیال سرشار امام عليه السلام هستند که در جای خود به آن پرداخته خواهد شد.