آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص215

﴿الخَاسِروُن ﴾ :^[1] آنان پیروان شیطان اند و بدانید که پیروان شیطان زیان کارانند ».

حضرت علی عليه السلام در پایان خطبه 114 که محور آن پند و اندر و سفارش به پیروان الهی است، با بهره گیری از آیه ای به تبیین و تفسیر آن می پردازد. پایانه آن خطبه این آیه است: « ﴿إتّقُواللّهَ حَقَّ تُقاتِه وَلا تَمُوتُنّ إلاّ وَ أنتُم مُسلِمُونَ ﴾ :^[2] پروای الهی را آن گونه که بایسته است، پیشه کنید و جز بر آیین مسلمانی نمیرید ».

آهنگ و ریتم

گفتیم که از عوامل سبک ساز که در انسجام متن تأثیرگذار است، آهنگ و ریتم کلام است. این ویژگی موجب می شود، متن حالتی شعرگونه به خود بگیرد. متن نهج البلاغه هرچند از گونه بیانی، خطبه می باشد، تعارضی میان آن و حالت شعری وجود ندارد. چنان که گفتیم، خطیب و شاعر هر دو در پی تأثیرگذاری بر مخاطب هستند و در رابطه ای عاطفی و احساسی با مخاطب به سر می برند. خطبه های نهج البلاغه و حتی نامه ها و حکمت های آن همه در یک امر مشترک هستند و آن اینکه حضرت عليه السلام در پی پیام رسانی در حوزه های دینی، اخلاقی، سیاسی و اجتماعی است؛ اما ویژگی حاکم بر تمام این متون بهره گیری از زیبایی های لفظی است که گاه به آن ساختاری شعرگونه می بخشد. ساختار شعری در نهج البلاغه با بهره گیری از مؤلفه های تصویر، تشبیه، استعاره و وزن و ریتم و آهنگ است. از جملۀ این مؤلفه های شعریت متن در نهج البلاغه، جنبه آهنگین و ریتمیک بودن متن است. شعریت متن در نهج البلاغه مؤلفه های زیر دیده می شود: