آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص214

مَعَادِنِ العِلمِ وَ یَنابِیعِ الحُکمِ. ناصِرُنا وُ مُحِبّینا یَنتَظِرُ الرَّحمَةَ وَ عَدُوُّنا وَ مُبغِضِینَا یَنتَظِر السَّطوَةَ :^[1] ما درخت نبوت و خاستگاه رسالت، گنجینه های دانش و سرچشمه های حکمت هستیم و عاشق ما منتظر رحمت خداوندی باشد و دشمن و کینه توز ما در انتظار قهر خداوند ».

در این عبارات که همراه تشبیه های متعدد آمده، تصویری ارائه شده است از جایگاه معنوی خاندان امامت. این عبارات پایانی که بیانی افتخارآمیز از موقعیت و مقام آنان است، با عبارات آغازین و میانی متن پیوند خورده است. در بخش میانی خطبه از ویژگی های فرشتگان سخن می گوید و در پایانه هم « مختلف الملائکه …» آورده است. در بخش های پایانی خطبه که در باب احوال مرگ و رخت بربستن از این جهان است و توصیف بهشت و دوزخ، با پایانه آن که عبارات « ناصرنا و محبّنا ینتظر الرحمة و عدوّنا …» آمده است، همخوانی دارد.

پایانه مبتنی بر تداخل متون

درآمیختگی آیات قرآن با متن نهج البلاغه که در جای جای آن ملاحظه می شود، نشان از اخلاق قرآنی و روح مأنوس آن حضرت عليه السلام با قرآن است. از جمله موارد بهره گیری از آیات قرآن در پایانه خطبه هاست که بر استواری و زیبایی آن می افزاید. آنجا که حضرت عليه السلام از کژراهی و تباهی کردار منافقان سخن می گوید، پایانه کلام را با آیه ای می بندد که در حکم نتیجه گیری است. این پایانه کوتاه و فشرده با خود بار معنایی فراوان دارد. پایانه خطبه 194 با این آیه بسته می شود: « ﴿أولئکَ حِزبُ الشَّیطَانِ إلاّ أنَّ حِزبَ الشَّیطانِ هُمُ ﴾