آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص213

تصویرسازی

تصویرسازی موارد بسیار زیاد و حجم گسترده ای از متن نهج البلاغه را تشکیل می دهد. کاربرد فراوان استعاره و تشبیه و مجاز و دیگر سازوکارهای بیانی در نهج البلاغه، تنها برای آرایش ظاهری کلام نیست؛ بلکه همگی در خدمت بیان اندیشه و معنا هستند؛ لذا حضرت عليه السلام از این شیوه بیانی در پایانه خطبه های خود نیز بهره می برند؛ مثلاً می فرماید: « وَ أیمُ اللّهِ لَتَغرَقَنَّ بَلدَتُکُم حَتّی کَأنّی أنظُرُ إلَی مَسجِدِهَا کَجُؤجُؤِ سَفینَةٍ فِی لجّة بحر :^[1] سوگند به خدا، شهرتان در آب غرق می شود؛ چنان که گویی مسجدتان را می بینم که چون سینه کشتی سر از آب بیرون دارد ».

در این عبارات که تحذیری است از فرجام کار عدّه ای، حضرت عليه السلام آن را در قالب تشبیهی به یک مدلول حسی، در تابلویی زیبا به تصویر می کشد. غرق شدن شهر در آب و اینکه تنها مناره های مسجد از آب سر برآورده اند و تشبیه آن به سینه مرغی بر روی امواج آب، بسیار تأثیرگذارتر است از بیان جملاتی که شاید برای توصیف این تصویر کارگر نیفتد.

پایانه افتخارآمیز

خطبه 109 که با اوصاف خداوند و هدفمندبودن آفرینش و نعمت های خداوندی آغاز می شود، به « نحن شجرة النبوه و محط الرساله » پایان می یابد که بیان کننده همان نعمت هایی است که در آغاز از آن سخن رفته است. حضرت فرموده است: « نَحنُ شَجَرةِ النُّبُوّةِ وَ مَحَطِّ الرِّسَالَة مُختَلَفُ المَلائکَةِ وَ