آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص194

جنگاوری است که در پی ضربه کاری و نهایی زدن است. « والحظوا الخزر » نشانه خشم در راه حق است که نشان دهنده پایداری یاران ایشان در میدان جنگ است. در این عبارات لفظ و معنا با یکدیگر هماهنگ هستند.

حضرت در عبارت زیر که در باب تشویق یاران به جنگ و جهاد در راه یاری حق است، می فرماید: « فَشُدُّوا عُقْدَ المَآزِرِ واطْوُوا فُضُول الخَوَاصِر :^[1] پس استوار کمر بربندید و دامن ها را در هم پیچید ».

این عبارت کوتاه در تحریک و تشویق به جنگ بسیار تأثیرگذار است. بستن گره های شلوار یعنی آمادگی برای جنگ و حرکت به سوی دشمن. در « اطووا فضول الخواصر » مراد پیچیدن و پنهان کردن قسمت های اضافی شلوار است که موجب سبک شدن و سرعت در کار می شود و چیزی مانع سرعت و عمل کردن نمی گردد .^[2] هدف کنایه در اینجا تصویر جدیّت در کار و آمادگی و سرعت در میدان جنگ است.

در خطبه زیر که درباره اصحاب جمل می باشد، چنین فرموده است: « کُنتُمْ جُنْدَ المَرأَةِ وَ أتبَاعَ البَهیمَةِ رَغَا فَأَجَبتُمْ وَ عُقِرَ فَهَربتُمْ :^[3] شما سپاهیان آن زن ( عایشه ) بودید و پیروان آن حیوان ( شترش ) که چون بانگ برآورد، وی را پاسخ گفتید و چون قلم وی پی شد، روی به گریز نهادید ».

خطبه در بیان سرزنش مردم بصره است؛ ولی به طورکنایی سخن گفته است؛ مثلاً به جای نام بردن از عایشه از لفظ « المرأة » استفاده کرده است و به جای شتر از لفظ « البهیمه » و از فعل « رَغا » در بیان فراخوان عایشه و از فعل « عِقِر » برای بیان شکست لشکر عایشه؛ پس جمله « کنتم جندالمرأة » کنایه از