آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص151

مراد حضرت عليه السلام از « العادلة » سخن درست یعنی همان دعوت به جنگ و نبرد برای ازبین بردن تباهی و بدی است و « الجائرة » ضد آن است؛ اما مجاز در این عبارات آن است که « عادل و جائر » را به فاعل غیرحقیقی اسناد داده است و این مجاز عقلی است؛ لذا کارکرد این اسناد غیرحقیقی و مجاز، آن است که این رخدادها را با تصویری تحریک کننده و هشداردهنده به احساس و عاطفه و تأثیرگذار بر روان مخاطبان، ارائه نماید. هدف امام عليه السلام آن است که در جان یاران خود آتشی را شعله ور نماید تا اندیشناک گردند که چرا در یاری جبهه حق کوتاهی نموده اند.

حضرت در عبارات ذیل که در روز صفین هنگام فراخواندن به صلح ایراد شده است، در توصیف یاران پیامبر صلي الله عليه و اله می فرماید: « و لَقَد کُنّا مَعَ رَسُولِ اللّهِ صلي الله عليه و اله نَقتُلُ آباءَنا وَ أبناءَنا وَ إخوَانَنا وَ أعمَامَنا مَا یَزیدُنا ذَلک إلا إیماناً وَ تَسلِیماً وَ مُضِیّاً عَلی اللَّقَمِ وَ صَبراً عَلی مَضَضِ الألَمِ وَ جِدّاً فِی جِهادِ العَدُوِّ :^[1] ما با فرستاده خدا صلي الله عليه و اله بودیم؛ پدران و فرزندان و برادران و عموهای خود را می کشتیم و این جز به ایمان و تسلیم ما نمی افزود که بر راه راست بودیم و بر سوزش دردها شکیبایی می ورزیدیم و در جهاد با دشمن، کوشنده در ایستاده بودیم ».

مفاد این عبارات آن است که مسلمانان در دفاع از دین حق با خویشاوندان خود می جنگیدند و این کار موجب افزایش ایمان و تسلیم شدن آنان در محضر خدا و رسولش می گشت. روشن است که در واژگان این عبارات مجازی رخ نداده است؛ بلکه مجاز از ناحیه اسناد است و حکم عقل، مجاز آن را در اسناد غیرحقیقی در می یابد؛ یعنی آنچه موجب افزایش ایمان