آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص24

1. آثاری که به شرح و تحلیل متن آن از حیث معنایی پرداخته اند.

2. آثاری که به حوزه زبانی و جنبه های زیبایی شناختی آن توجه نموده اند.

البته باید یادآور شویم که شارحان و تحلیلگران حوزه خوانش معناگرای نهج البلاغه هم نتوانسته اند، جنبه های زبانی و ادبی آن را نادیده بگیرند؛ برای مثال در آثاری از این دست می توان به شرح ابن ابی الحدید و ابن میثم اشاره کرد که در آنها به جنبه های ادبی و هنری نهج البلاغه نیز توجه شده است. در ذیل آثاری که به بررسی جنبه های زبانی و زیبایی شناختی و ادبی نهج البلاغه عنایت داشته اند، به اختصار معرفی می شوند:

1. روایع نهج البلاغه از جرج جرداق: نویسنده نام آشنای عرب با کیش مسیحی، سخت تحت تأثیر محتوای سخنان علی عليه السلام است، ولی نمی تواند خود را از کشش زیبایی های متنی آن رها کند؛ به همین روی کتاب روایع نهج البلاغه به بررسی زیبایی های متنی آن توجه می نماید. بخش نخست این کتاب به طورکلی به ادبیات امام می پردازد و با ذکر نمونه هایی اندک به آنها اشاره می کند و با توجه به گرایش درونی نویسنده به معنا و محتوای متن، بخش دوم کتاب بدون هیچ تحلیل ادبی و زیبایی شناختی به ذکر خطبه هایی می پردازد که از نظر نویسنده زیبا و جذاب بوده اند.

2. بلاغة النهج فی نهج البلاغه از عباس علی الفحام: نویسنده کتاب را با بررسی موضوعی نهج البلاغه آغاز می کند و به شکلی نه چندان جدید به دسته بندی مطالب نهج البلاغه می پردازد. نویسنده در بخش دوم کتاب به مسئله سبک در موضوع های اخلاقی، سیاسی و اجتماعی اشاره می کند که البته نگاه چندان دقیقی به سبک شناختی به معنای دقیق آن ندارد. در بخش جنبه های هنری کتاب نیز به مباحث دانش بدیع می پردازد و در پایان به ساخت های نادر در متن نهج البلاغه اشاره می کند.