الگوهای رفتاری امام علی (ع) و علم و هنر-ج1-ص102

جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى لِلاِسْلاَ مِ عَلَما، وَلِلْعَائِذِينَ حَرَما، فَرَضَ حَقَّهُ، وَاءَوْجَبَ حَجَّهُ، وَكَتَبَ عَلَيْكُمْ وِفَادَتَهُ، فَقَالَ سُبْحَانَهُ:

((وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلا، وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللّهَ غَنِىُّ عَنِ الْعَالَمي ن )).

خدا حجِّ خانه محترم خود را بر شما واجب كرد، همان خانه اى كه آن را قبله گاه انسانها قرار داده كه چونان تشنگان به سوى آن روى مى آورند، و همانند كبوتران به آن پناه مى برند. خداى سبحان ، كعبه را مظهر تواضع بندگان برابر عظمت خويش ، و نشانه اعتراف آنان به بزرگى و قدرت خود قرار داد، و در ميان انسانها، شنوندگانى را برگزيد، كه دعوت او را براى حج ، اجابت كنند، و سخن او را تصديق نمايند، و پاى بر جايگاه پيامبران الهى نهند، همانند فرشتگانى كه بر گِرد عرش الهى طواف مى كنند، و سودهاى فراوان ، در اين عبادتگاه و محل تجارت زائران ، به دست آورند، و به سوى وعده گاه آمرزش الهى بشتابند. خداى سبحان ، كعبه را براى اسلام ، نشانه گويا، و براى پناهندگان خانه امن و اَمان قرار داد، اَداى حق آن را واجب كرد، و حج بيت اللّه را واجب شمرد، و بر همه شما انسانها مقررّ داشت ، كه به زيارت آن برويد، و فرمود: (آن كس كه توان رفتن به خانه خدا را دارد، حج بر او واجب است و آن كس كه انكار كند، خداوند از همه جهانيان بى نياز است .) (407)

خطبه 234 نهج البلاغه

روى ذعلب اليمانّي عن اءحمد بن قتيبة ، عن عبد اللّه بن يزيد، عن مالك بن دحية ، قال : كنا عند اءمير المؤ منين عليه السلام ، وقد ذكر عنده اختلاف الناس فقال :

ترجمه خطبه 234

(ذعلب يمانى از احمد بن قتيبة ، از عبدالله بن يزيد، از مالك بن دحيه نقل كرد كه در حضور امام از تفاوت هاى ميان مردم پرسيدند، امام على عليه السلام فرمود:)

علل الاختلاف بين الناس

إِنَّمَا فَرَّقَ بَيْنَهُمْ مَبَادِئُ طِينِهِمْ، وَذلِكَ اءَنَّهُمْ كَانُوا فِلْقَةً مِنْ سَبَخِ اءَرْضٍ وَعَذْبِهَا، وَحَزْنِ تُرْبَةٍ وَسَهْلِهَا، فَهُمْ عَلَى حَسَبِ قُرْبِ اءَرْضِهِمْ يَتَقَارَبُونَ، وَعَلَى قَدْرِ اخْتِلاَ فِهَا يَتَفَاوَتُونَ.

فَتَامُّ الرُّوَاءِ نَاقِصُ الْعَقْلِ، وَمَادُّ الْقَامَةِ قَصِيرُ الْهِمَّةِ، وَزَاكِي الْعَمَلِ قَبِيحُ الْمَنْظَرِ، وَقَرِيبُ الْقَعْرِ بَعِيدُ السَّبْرِ، وَمَعْرُوفُ الضَّرِيبَةِ مُنْكَرُ الْجَلِيبَةِ، وَتَائِهُ الْقَلْبِ مُتَفَرِّقُ اللُّبِّ، وَطَلِيقُ اللِّسَانِ حَدِيدُ الْجَنَانِ.

علت تفاوتهاى ميان مردم ، گوناگونى سرشت آنان است ، زيرا آدميان در آغاز، تركيبى از خاك شور و شيرين ، سخت و نرم ، مى باشند، پس ‍ آنان به ميزان نزديك بودن خاكشان با هم نزديك ، و به اندازه دورى آن از هم دور و متفاوتند.

يكى زيباروى و كم خرد، ديگرى بلند قامت و كم همّت ، يكى زشت روى و نيكوكار، ديگرى كوتاه قامت و خوش فكر، يكى پاك سرشت و بداخلاق ، ديگرى خوش قلب و آشفته عقل ، و آن ديگر سخنورى دل آگاه است .

حكمت 108 نهج البلاغه

عجائب الرّوح

وَقَالَ عليه السلام : لَقَدْ عُلِّقَ بِنِيَاطِ هذَا الاِْنْسَانِ بَضْعَةٌ هِيَ اءَعْجَبُ مَا فِيهِ: وَذلِكَ الْقَلْبُ.

وَذلِكَ اءَنَّ لَهُ مَوَادَّ مِنَ الْحِكْمَةِ وَاءَضْدَادا مِنْ خِلاَ فِهَا؛ فَإِنْ سَنَحَ لَهُ الرَّجَاءُ اءَذَلَّهُ الطَّمَعُ، وَإِنْ هَاجَ بِهِ الطَّمَعُ اءَهْلَكَهُ الْحِرْصُ، وَإِنْ مَلَكَهُ الْيَاءْسُ قَتَلَهُ الاَْسَفُ، وَإِنْ عَرَضَ لَهُ الْغَضَبُ اشْتَدَّ بِهِ الْغَيْظُ، وَ إِنْ اَسْعَدَهُ الرِّضى نَسِىَ التَّحَفُّظَ وَ إِنْ غَالَهُ الخَوْفُ شَغَلَهُ الْحَذَرُ وَإِنِ اتَّسَعَ لَهُ الاَْمْرُ اسْتَلَبَتْهُ الْغِرَّةُ، وَإِنْ اءَفَادَ مَالا اءَطْغَاهُ الْغِنَى ، وَإِنْ اءَصَابَتْهُ مُصِيبَةٌ فَضَحَهُ الْجَزَعُ، وَإِنْ عَضَّتْهُ الْفَاقَةُ شَغَلَهُ الْبَلاَ ءُ، وَإِنْ جَهَدَهُ الْجُوعُ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ، وَإِنْ اءَفْرَطَ بِهِ الشِّبَعُ كَظَّتْهُ الْبِطْنَةُ. فَكُلُّ تَقْصِيرٍ بِهِ مُضِرُّ، وَكُلُّ إِفْرَاطٍ لَهُ مُفْسِدٌ.

و درود خدا بر او فرمود: به رگهاى درونى انسان پاره گوشتى آويخته كه شگرف ترين اعضا درونى اوست ، و آن قلب است ، چيزهايى از حكمت ، و چيزهايى متفاوت با آن ، در او وجود دارد.