الگوهای رفتاری امام علی (ع) و علم و هنر-ج1-ص77

بين آنان حكم كن !

امام على عليه السلام فرمود:

اگر گاو در استراحتگاه الاغ داخل شده ، صاحبان گاو ضامن الاغ هستند، و در صورت عكس ضامن نيستند.

در اين هنگام رسول خدا صلى اللّه عليه واله دست به سوى آسمان بلند كرد و فرمود:

((اَلْحَمْدُ للّهِ الَّذى جَعَلَ مِنِّى مِنْ يَقْضى بِقَضَاءِ النَّبِيّين ))

((سپاس خداى را كه قرار داد از خاندانم شخصى را كه به قضاوت هاى پيامبران داورى مى كند)) (334)

دو نفر نزد خليفه دوم آمدند. يكى از آنان گفت :

گاو اين مرد شكم شترم را پاره كرده .

خليفه دوم گفت :

رسول خدا صلى اللّه عليه واله جنايات بهائم را موجب ضمان ندانسته است .

حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام به خليفه دوم فرمود:

رسول خدا صلى اللّه عليه واله فرمود:

(لاَ ضَرَرَ وَ لاَ ضِرَار)

((يعنى در اسلام ضرر رسانيدن و تحمّل ضرر روانيست .))

در اين مورد اگر صاحب گاو گاوش را در راه شتر بسته ضامن شتر است ، وگرنه ضامن نيست ، و چون رسيدگى كردند ديدند صاحب گاو گاوش را از روستا آورده و در راه شتر بسته است ، پس عمر طبق فرموده آن حضرت حكم كرد و بهاى شتر را از صاحب گاو گرفت و به صاحب شتر داد. (335)

هنگامى كه حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام از طرف رسول خدا صلى اللّه عليه واله در يمن بود، روزى چند نفر بر آن حضرت وارد شده نزاع خود را چنين مطرح كردند:

اسب يكى از آنان گريخته و به مردى لگد زده و او را كشته است .

صاحب اسب گواه آورد كه :

اسب ، خود از خانه فرار كرده است .

حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام حكم به عدم ضمان نمود.

اولياى مقتول از يمن به نزد رسول خدا صلى اللّه عليه واله آمده و گفتند:

امام على عليه السلام در حقّ ما ظلم نموده و خونبهاى كشته ما را پايمال كرده است .

پيامبر صلى اللّه عليه واله به آنان فرمود:

على ستمگر نيست ، و براى ستم نمودن آفريده نشده است ، و ولايت و خلافت پس از من از آن اوست ، حكم سخنش حق و منكر ولايتش ‍ كافر است . (336)

حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام جنايات و آسيب هاى حيوانات را كه در روز بر كشتزار ديگران وارد مى آوردند موجب ضمان نمى دانست ، و مى فرمود:

صاحب زراعت در روز خودش بايد از زراعتش پاسدارى كند، ولى ضررهاى شبانه آنها را موجب ضمان صاحبان آنها مى دانست . (337)

5 جنايت سگ

امام على عليه السلام جنايت روزانه سگ را موجب ضمان صاحب او مى دانست ولى گاز گرفتن او را در شب موجب ضمان نمى دانست . (338)

6 ضمانت اهل خانه

اگر با اجازه اهل خانه وارد خانه شدى و سگ خانه تو را گاز گرفت ، آنان ضامن هستند ولى اگر بدون اجازه وارد شدى ضامن نيستند. (339)

7 حُكم حيوان سركش

حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام اوّلين حمله حيوان سركش را موجب ضمان نمى دانست ، ولى در نوبت هاى بعد صاحبش را ضامن مى دانست . (340)

8 حكم حيوانات متجاوز

حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام زيان هايى را كه چارپايان در اثر پايمال كردن با دست و پا وارد مى آوردند موجب ضمان صاحبانشان مى دانست و جناياتى را كه به واسطه لگد انداختن وارد مى آوردند موجب ضمان نمى دانست مگر اين كه كسى حيوان را زده باشد. (كه زننده ضامن است .) (341)

9 حكم اسب سواران

حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام راكب حيوان را ضامن زيان هاى دست و پاى حيوان مى كرد.

ولى قائد را تنها ضامن زيان هاى پاى حيوان مى دانست نه دست او. (342)

10 شرط خوردن گوشت

مردى گوسفندى را ذبح كرده با دوستان خود شرط بست كه اگر تمام گوسفند را بخورند مالى بدهكار نباشند ولى اگر چيزى از آن باقى گذاشتند بدهكار تمام بهاى آن باشند.