حکم نقاشی و مجسمه سازی از نگاه شریعت (2)-ج1-ص27

جبرئيل (ع) گفته است:(ما فرشتگان وارد خانه اى كه درآن تصوير يا سگ باشد يعنىتصوير انسان، وخانه اى كه درآن مجسمه وجود دارد نمى شويم.) (72) همچنين رواياتىكه دلالت دارند امام على (ع) وجود تصاوير درخانه را مكروه مى داشت. (73)

البته ازاين روايات نمى توان استفاده كرد كه نماز خواندن درآن خانه نيز مكروهاست. چنان كه سيد درعروه گفته است:(نوزدهم (از مواردى كه نماز خواندن درآنهامكروه است): خانه اى است كه درآن تمثال وجود دارد هرچند مقابل نماز گزارنباشد.) (74) بلكه بايد گفت نهايت چيزى كه از روايات مذكور به دست مى آيد ايناست كه نگه داشتن مجسمه و تصوير در خانه مكروه است بنا بر اين حكم به كراهتدرچنين خانه اى وجهى ندارد; مگر از باب مجاز. چنان كه آيت الله خويى پس ازنقل روايت مذكور گويد:

بنابر اين مانعى ندارد ما مجازاً از باب كراهت مكث و درنگ مى توانيم ملتزمشويم كه نماز خواندن در چنين خانه هايى مكروه است; نه آن كه درخود نمازخواندن دراين خانه ها خصوصيتى باشد. (75)

البته چنين كراهتى با انداختن هرچه كه داراى تصوير است به زير پا برطرف مىشود; به دليل صحيحهٌ ابو بصير از امام صادق(ع) كه فرمود:(…هر آنچه كه زيرپا قرار گيرد مانعى ندارد.) (76) مويّد آن، روايت عبدالله بن يحيى كندى از پدرشاست كه عهده دار امور نظافت حضرت امير(ع) بوده است. وى گويد:

پيامبر(ص) فرمود: جبرئيل (ع) گفت:هرگاه درخانه اى تصويرى زير پا نباشد مافرشتگان وارد آن خانه نمى شويم. (77)

راه ديگر برطرف كردن كراهت اين است كه شكل تصوير يا مجسمه تغيير كند هرچند اينتغيير چندان نباشد كه اسم (مجسمه) يا (تصوير) برآن صدق نكند. دليل آن صحيحهزراره از امام باقر(ع) است كه فرمود:

هرگاه سرتصاوير و مجسمه ها تغيير داده شود هرچند بقيهٌ اجزاى آن به حال خودرها شود، درخانه بودن مانعى ندارد. (78)

زيرا تغيير ـ چنان كه قبلاً بيان شد ـ اعم از آن است كه باعث عدم صدق عنوان(مجسمه) و (تصوير) بر تمثال باشد. مگر گفته شود: اين كه امام (ع) پس ازجملهٌ(اذا غيّرت رؤوسها) واژهٌ (فيها) را بى آنكه به آن نياز باشد اضافهكرده است مى توان برداشت كرد كه مقصود تغيير محل است يعنى همان قطع و بريدنسر كه درروايات ديگر از آن ياد شده است .دقت كنيد.

مطلب ديگر آن كه مقصود از (خانه) همان مسكن و ماواى انسان است ، درتاج العروسآمده است:

بيت انسان خانهٌ او است. (79)