حکم نقاشی و مجسمه سازی از نگاه شریعت (2)-ج1-ص6

اگر به اقتضاى نياز تصوير چيزى را بيافريند كه بدون داشتن قصد حكايت به يكى ازآفريده هاى خداوند هرچند حيوان باشد شبيه گردد، قطعاً مانعى ندارد. (10)

صاحب مصباح الفقاهه اين كلام را چنين توضيح داده است:

بدون شك درحرمت نقاشى قصد حكايت صاحب تصوير معتبر است; زيرا درروايات نهى ازنقاشى و مجسمه سازى است و پيداست اگر بدون داشتن قصد حكايت و براساس صدفه واتفاق تصوير يا مجسمه شبيه حيوانى گردد، قصد حكايت محقق نشده است. اين مسالهنظير آن است كه درصحت استعمال الفاظ درمعانى آنها، قصد حكايت را معتبر مىدانيم و معتقديم بدون داشتن قصد حكايت معنا، استعمال تحقق نيافته است.

بنا بر اين هرگاه شخصى نيازمند باشد كه تصوير دستگاه يا ابزار آن يا سايراشياء لازم را، شبيه تصوير حيوانى بيافريند، كار او حرام نيست; زيرا به هيچوجه براين كار او تصوير و نقاشى حيوان صادق نيست. نمونهٌ روشن آن هواپيماهاىزمان ما است كه شبيه پرندگان است. با اين حال سازنده آن كار حرام انجام ندادهاست و هيچ كس حتى كودكان توهم نمى كنند كه سازنده هواپيما، صورت پرنده اى راتصوير كرده است، بلكه مى داند كه هدف سازندهٌ آن ساختن چيز ديگر براى مصلحتعموم بوده است و اگر هم صورت هواپيما شبيه صورت پرنده شده،اتفاقى است.(11)

اين بيان روشن مى سازد كه شرط حرمت نقاشى، داشتن قصد حكايت از حيوان است وچنين قصدى در تصاوير اشياء مشترك كه به قصد چيز ديگر غير از حيوان آفريده مىشود تحقق ندارد. چنان كه اگر شخصى جملهٌ (الحمدللّهِ ربّ العالمين) را به قصدشكر از درگاه الهى ـ و نه قرائت بخشى از سوره حمد ـ برزبان جارى كند، قرائت راانجام نداده است; زيرا لازمهٌ تحقق قرائت اين است كه قصد داشته باشد الفاظ وحىبر پيامبر(ص) را حكايت كند. همچنين در محلّ بحث هرگاه تصوير صورتى را بدونقصد حكايت از حيوانى باشد، بلكه قصدش چيز ديگرى همچون هواپيماها باشد فعلحرامى را انجام نداده است، دست كم در تحقق حرمت شك مى كنيم و اصل برائت جارىمى شود. بارى; اگر با وجود آفريدن چيزى ديگر غير از حيوان، قصد حكايت از حيوانرا نيز داشته باشد، اظهر حرام بودن كار او است; خواه حكايت ازحيوان قصد اصلىاو باشد يا قصد تبعى. دقت كنيد.