پژوهشی در غنا از نگاه قرآن و روایات تفسیری-ج1-ص88
از آن جهت است كه مشتمل بر مدلول باطل است، بلكه اگر مشتمل به كلامى كه مدلول آن باطل است نباشد، به سبب آنكه كيفيّت آن غنايى و باطل است، حرام خواهد بود.
ب) «عن على بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبى عمير، عن أبى أيوب، عن محمّد بن مسلم و أبى الصباح الكنانى، عن أبى عبداللّه(عليه السلام)فى قول اللّه عزّوجلّ: «وَالَّذينَ لا يَشهَدونَ الزّور». قال: الغناء…»:(1) امام صادق(عليه السلام)در معناى كلمه زور در آيه «الَّذينَ لا يَشهَدونَ الزّورَ» فرموده است: زور غناست.
مفهوم اين روايت با روايت قبلى يكى است و چگونگى استدلال به آن بر حرمت غنا نيز يكسان است و نيازى به تكرار استدلال نمى باشد.
احتمال دارد كه دو روايت يادشده از نظر سند نيز يكى باشند و در روايت يكم به جاى كلمه «و أبى الصباح» كلمه «عن أبى الصباح» ضبط شده است. هرچند مقدّس اردبيلى(قدس سره)چنين اعتقادى ندارد. وى روايت يكم را حسن و روايت دوم را صحيح دانسته است.(2) وجه حسن بودن روايت يكم آن است كه محمّد بن عبد الجبار توثيق نشده است.
البتّه بر فرض آنكه يك روايت باشند، براساس يك طريق حسن است و آن نقل محمّد بن عبد الجبار از صفوان است و بر اساس طريق ديگر صحيح است و آن نقل ابن ابى عمير از أبى ايوب است.(3)
1.كلينى; الكافى; ج 6، ص 433. حرّ عاملى; وسائل الشيعه; ج 17، ص 304.
2 . محقّق اردبيلى; مجمع الفائدة و البرهان; ج 12، ص 335.
3 . در اصطلاح علم درايه، حديث به چهار عنوان ياد مى شود:
الف) حديث صحيح، و آن حديثى است كه سندش به شخص معصوم برسد و همه راويانش عادل و امامى باشند. بر اين اساس اگر سند متّصل نباشد، روايت صحيح نخواهد بود، هرچند روايان او صحيح باشند.
ب) حديث حسن، و آن حديثى است كه برخى از راويانش على رغم امامى و ممدوح بودن، توثيق نشده باشند. هرچند بقيّه راويان صحيح باشند.
ج) حديث موثق، و آن حديثى است كه برخى از راويانش على رغم آنكه امامى نيستند، توثيق شده و قابل اعتمادند. اين حديث از حيث توثيق و اعتماد با حديث صحيح مشترك است، جز آنكه از حيث مذهب موافق نيست، از اين حيث فرقى نمى كند كه مخالف مذهب از مذاهب اهل سنّت باشد، يا از مذاهب شيعه كه با مذهب اثناعشرى مخالف اند. لازم به يادآورى است كه توثيق هر يك از مخالفان بايد از طريق امامى عادل صورت گرفته باشد.
د) حديث ضعيف، آن حديثى است كه برخى از راويانش ضعيف يعنى هيچ يك از شرايط حديث صحيح، حسن و يا موثق را نداشته باشد. يادآور مى شود كه هر يك از چهار عنوان ياد شده داراى مراتب گوناگون است (ابوالفضل حافظيان; رسائل فى درايه الحديث; ج 1، ص 164 – 171).