مجمع المسائل-ج3-ص77

كسى نمىخريد وهر قدرى كه مىخواست از زمين موات مجاور بتصرف خود مىگرفت آيا اينگونه متصرفين صاحب زمين هستند يا نه؟ ج – بطور كلى زمين موات كه حريم معموره نباشد ملك كسى نيست و هر كس آنرا احياء نمايد مالك مىشود و چنانچه با قصد احياء، تحجير كند داراى حق التحجير مىشود وفروش آن قبل از تحجير و هم چنين واگذارى حق التحجير قبل از تحجير صحيح نيست ووجهى را كه قبل از تحجير در مقابل آن پرداخته، مىتواند از فروشنده استرداد كند وزمين حريم را چنانچه بدون ممانعت ساير مالكين روستا، يكى از اهالى روستا، احياء كند مالك آن مىشود واگر با ممانعت آنها تصرف كرده باشد تصرف او موجب ملكيت نمىشود وچنانچه زمينى كه عرفا به آن حريم مىگويند معرض انتفاع اهل ده نباشد حكم موات غير حريم را دارد كه هر كس آنرا احياء كند مالك آن مىشود.

س 20 – تقريبا بيست سال است در روستائى اكثر مردم زمينهاى اطراف آن روستا را كه بصورت لم يزرع بوده تقسيم نموده وهر كس براى خود از اين زمينها تصرف نموده، حقير وبرادرم مانند سايرين قطعه زمينى را تصرف نموده‌ايم ولكن چون از نظر مادى در مضيقه بوديم، نصف اين زمين را بصورت حياط درست نموده وما بقى آن، بصورت جاىخرمن وجاى دامدارى مانده ودر حقيقت در تصرفمان بوده است وبه اين زمين احتياج داريم وداراى چند سر عائله مىباشيم ولى اكنون اهالى اظهار مىدارند ما بقى اين زمين مال شما نيست، يا بايد واگذار نمائيد ويا اين كه بهاى زمين را به نرخ امروز بپردازيد، مستدعى است حكم شرعى را در اين مورد بيان فرمائيد.

ج – در فرض سئوال، در صورتى كه اطراف قريه از مرافق، محسوب مىشده، بدون رضاى اهالى، تصرف شخص در آن جايز نيست.

بلى اگر اهالى، با التفات، او را از بناء، منع نكردند اشكال ندارد واگر موات، وغير مرافق بوده وكسى آنرا بقصد تملك احياء نموده، نسبت بقدر احياء شده مالك مىشود وكسى نبايد مزاحم او بشود ودر نزاع موضوعى مرافعه شرعيه لازم است.

س 21 – شخصى در بيابان ده خودشان مقدارى زمين ديمزار كه باير بوده احياء نموده ومدت ده سال است كه براى امرار معاش، كشت نموده وبهره بردارى كرده، مقدارى