جامع الشتات-ج4-ص514
است بر او، كه در اين صورت بايد تفصيل داد كه اگر در ضمن غير محصور، مشتبه اند اجتناب وتفحص واجب نيست به دليل عسر وحرج، هر چند در عنوان آيه داخل اند، چون (الفاظ) اسامى (امور نفس الامريه) مى‌باشند، نه (ماعلم انه هو المسمى بذلك الاسم).
ولكن تفحص وتجسس لازم است در جائى كه عسر وحرج لازم نيايد.
به دليلى كه پيش گفتيم در ضمن اشكال وايراد.
ودر صورت عدم حصول علم هم لازم است اجتناب بنابر مشهور در شبهه محصوره.
و هم چنين بنابر قول سوم (كه اظهر اقوال است در نزد حقير) باز تفحص لازم است، به دليلى كه پيش مذكور شد در ضمن اشكال و ايراد.
وبعد از تفحص وعدم حصول علم جايز است ارتكاب.
چنانكه ظاهر حديث است.
پس لزوم تفحص منافات با عمل به مقتضاى حديث ندارد.
واستدلال مشهور به وجوب مقدمه واجب، بعد از تفحص ممنوع است.
زيرا كه وجوب اجتناب در اين وقت ممنوع است.
وبه هر حال: مانحن فيه كه مورد سؤال است از جمله قسم اول است از اقسام شبهه موضوعيه، ودر اثبات حليت آن، اصل برائت كافى است، ومحتاج به آن حديث صحيح هم نيست.
بلكه آن حديث ظاهر در غير آن قسم است، چون ظاهر از لفظ (حلال وحرام) شئ متصف بالحليه والحرمه است، لا امكان الاتصاف بهما.
و هم چنين لفظ (بعينه) ظاهر است در موجود خارجى.
بلى روايت مسعدة بن صدقه ظاهر در مانحن فيه است.
و هر گاه خواهيم ما نحن فيه را داخل آن حديث صحيح كنيم لازم مى‌آيد استعمال لفظ واحد در معنيين مختلفين.
بلكه اگر قسم دوم را هم خواهيم داخل كنيم همين لازم مى‌آيد، به اعتبار آن كه ضمير (فيه) را بايد راجع به (عين موجوده) بكنيم از براى قسمدوم، وراجع به (نوع آن) كنيم در قسم اول، وراجع به نوع هم كه كرديم بايد اراده كنيم (مايمكن ان يتصف بالحل والحرمة) بنابر قسم اول، و (ما هو متصف بالحل والحرمة) اراده كنيم بنابر غير آن، وبه هر حال تأملى نبايد كرد در اين كه در شبه محصوره تفحص لازم است.
وبا بقاى بر اشتباه بعد از تفحص، رجوع به آن اقوال مى‌شود.
واز آنچه گفتيم ظاهر شد ضعف قول علامه در تذكره به (وجوب استهلال ماه رمضان وشوال، چون روزه اول آن واجب وروزه اول آن ديگر حرام است، وفعل واجب وترك حرام موقوف است بر استهلال.
پس استهلال مقدمه واجب است).
به تقريب آنچه گفتيم كه وجوب اجتناب در شبهه محصوره در جائى است كه حرام متحقق الحرمه در