جامع الشتات-ج3-ص299
قدر الحصه.
و هر گاه وراث فقير شده‌اند وچيزى ندارند آيا بر عمرو لازم است اداى طلبوليد يا نه؟ -؟.
جواب: هر چند اظهر در نظر حقير اين است كه مال به سبب موت ملك وارث نمى‌شود (هر گاه دين يا وصيتى داشته باشد) تا اداء دين ووصيت نشود.
خواه دين مستوعب تركه باشد يا نه.
ومقتضاى اين، موهم اين است كه چون يد عمرو وصى، بر مال وارد شده – كه حق ديان متعلق به او است – ضمان متعلق به او شود.
لكن چنين نيست زيرا كه يد عمرو (يد امانت) است ومادامى كه تقصير نكرده بر او ضمانى نيست.
ومادامى كه دين ثابت نشده بود تكليف او اداء به ورثه بود.
با وجود اين كه ضمانى كه ثابت است در صورتى است كه يد غاصبه باشد، يا تصرف در [ مال ] به غير حق كرده باشد هر چند عاديه نباشد.
ودر اينجا تصرف به غير حق نشده.
چون تصرف وارث در مال قبل از اداى دين در اين صورت جايز است.
واما بنابر قول ثبوت ملك از براى وراث: پس اشكالى نيست در عدم ضمان عمرو.
پس وليد بايد حق خود را از هر يك از ورثه به قدر الحصه بگيرد، ودر صورت فقر و اعسار جميع، مهلت دهد تا خدا وسعت دهد.
ودر صورت قدرت بعض دون بعض پس هر گاه عين مال باقى نيست، بر او هم لازم نيست الا به قدر حصه او.
واما اگر عين باقى است وحصه او وفا به همه پنجاه تومان مى‌كند يا زايد بر قدر حصه او [ است ]، در اينجا اشكال است: از اين جهت كه دين متعلق بر عين ميراث است ومادامى كه اداى دين نشده از مال ميت بيرون نرفته است بنابر اظهر.
واز اين جهت كه تعلق دين به مجموع ميراث است پس موزع است به جميع حصص، وزياده از حصه به آن شخص قادر نمى‌رسد.
ودور نيست ترجيح ثانى.
152: سوال: زيد با عمرو در يك باب حمام بالمناصفه شريك.
وعمرو حمام را مهمل گذاشته.
زيد به او مى‌گويد كه (حمام را اجاره بكن يا اجاره بده).
عمرو به هيچ يك راضى نمى‌شود.
در اين صورت زيد مى‌تواند با عمرو نوبه بكند؟ وحد مناوبه چهنحو است؟ وچنانكه زيد ايام نوبه خود را تمام كند وعمرو در نوبه خود حمام را