جامع الشتات-ج2-ص488
212 – سوال: هر گاه صغير بعد از بلوغ ادعا كند كه پدرم يا جدم كه مال مرا فروخته‌اند به زيد به عنوان غصب بوده، نه از باب ولايت.
و پدر يا جد در حيات نباشند.
يا باشند و تصديق او كنند و بينه در ميان نباشد.
قول صغير مقدم است يا مشترى؟
4): در مورد رديف 2 و 3 اگر حاكم شرع نيز اقدام كرده باشد، همينطور است.
5): اگر موصى شخصى را بر صغار خود قيم كند و براى او اجر و مزدى تعيين كند قيمومت و ولايت آن شخص صحيح است ليكن اجر و مزد او ربطى به ما نحن فيه ندارد.
زيرا اجر و مزد او از مال صغير پرداخت نمى‌شود بلكه از ” ثلث ” است كه مال خود ميت مى‌باشد و ربطى به بحث ما ندارد.
موصى مى‌تواند مقدار ثلث مالش را به هر كسى ببخشد.
6): همانطور كه هر شخص مى‌تواند تحت نظر ولى مال خود را با مال صغير مبادله و معامله كند، يا اجير و مزدور و كار گزار صغير باشد همينطور هم خود ولى مى‌تواند مبادله و معامله كند و يا اجير و كار گزار حقوق بگير صغير باشد.
اما در امور و كارهائى كه خارج از مسئوليت مشخص ولى باشد.
يعنى در اين صورت او علاوه بر سمت ولايت كه صرفا مجانى و تبرعا بايد انجام بدهد با عنوان ديگر براى امور ديگر نيز مى‌پردازد.
7): امور مربوط به ولايت چيست كه ولى نمى‌تواند براى انجام آن مزد بگيرد -؟ و امور ديگر چيست كه اگر ولى آنها را انجام دهد مثل ساير اجيرها و مباشرها و كار گزارها و كارگرها مى‌تواند در قبال آن مزد بگيرد -؟پاسخ اين سؤال معيارهاى عرف است و عرف دقيقا مى‌داند كه ولى نه نوكر است ونه مباشر و نه كارگر.
8): اگر كسى كه بر اساس وصيت يا تبرعا از جانب حاكم و عدول مؤمنين به ولايت انتخاب شده حاضر به انجام وظايف ولايت بطور مجانى نباشد، مى‌تواند استعفا بدهد و مسئوليت ولايت مجانى، مجددا به عهده عدول يا حاكم بر مى‌گردد.
البته در صورت پذيرفتن وصيت صحت استعفا مورد بحث است مگر اينكه واقعا ناتوان باشد.
اينك بر مى‌گرديم به اصل مطلب: محور سخن آيه ” اكل ” است.
نه اجر و مزد.
نه از باب ” جعاله ” ونه از باب ” اجاره “.
همانطور كه گفته شد تكليف صغير و اموال صغير در باب جعاله واجاره با همه كس روشن است حتى اگر اجير يا طرف جعاله خود ولى باشد.
چگونه ممكن است شرايط جعاله واجاره ميان مردم بالغ دقيقا واجب الرعايه باشد ليكن ميان ولى و صغير مورد ولايتش، اينهمه نامشخص و ” مجمل ” و درهم و بر هم باشد؟!.
آيه مى‌فرمايد هيچ كس حق خوردن مال يتيم را ندارد.
شايد اموال همديگر را تحت عناوين ظلم يا ميهمانى و يا تعارفات معمول بخوريد اما مال يتيم را نبايد تحت هر نام و عنوانى بخوريد.
لفظ ” بدار ” در آيه يعنى هر نوع خوردنى غير از طريق معاملات تحت نظر ولى.
سپس مى‌فرمايد ” كسى كه فقير است مى‌تواند بخورد ” و حديث هم اين جمله را تفسير مى‌كند و مى‌گويد: مقصود كسى است كه يا كار خودش را رها كرده و آمده چند روزى براى فقير مجانا كار مى‌كند چنين شخص خواه ولى باشد يا ديگرى مى‌تواند مثلا نان چاشتى يا نهار را از مال صغير بخورد.
و يا كسى كه خودش را وقف (