جامع الشتات-ج1-ص13
1 – اعتقاد و استدلال بر ” حجيت ظن مطلق ” 2 – اعتقاد و استدلال بر ” امكان اجتماع امر و نهى در چيزى واحد ” 3 – اعتقاد و استدلال بر ” جواز قضاوت مقلد بر اساس راى مجتهد ” (1) زهد و تقواى محقق قمى سيد بزرگوار محسن امين در اعيان الشيعه آورده است: او يكى از اركان دين و علماى ربانيين و فضلاى محققين و بزرگان مؤسسين و جانشين گذشتگان صالح است.
او از بحرهاى علم و سرشناسان فقهاى متبحر مى‌باشد كه كاوشگرى عميق و كثير الاطلاع و داراى روش زيبا و سبك و سليقه معتدل بود.
ترديدى نيست كه او از دانشمندان مكتب اهل بيت عليهم السلام و فقهاى آل محمد (ص) و دنباله‌رو آنان و هدايت يافته به هدايتشان، مى‌باشد.
صاحب روضات مى‌گويد ميرزاى قمى ” كثير الخشوع ” و ” غريز الدموع ” و خوش برخورد بود و معاشرت نيكو داشت.
و جالب اينكه دانشمند اخبارى معروف ميرزا محمد عبد النبى نيشابورى كه مخالف سرسخت (بل دشمن) ميرزا بود – و از اينكه ميرزا در تقويت نحله اصولى در قبال نحله اخبارى سخت موثر بود رنجيده خاطر و نسبت به وى بدبين بود و ميرزا و شاگردانش را ” قاسميه ” مى‌ناميد.
همانطور كه مرحوم سيد على طباطبائى صاحب رياض و يارانش را ” ازارقه “، و شيخ جعفر صاحب كشف الغطاء و طرفدارانش را ” امويه ” مى‌ناميد – در كتاب ” رجال ” خود راجع به ميرزا و تقوى و امانت و درستى حديث مى‌نويسد: محقق قمى گاهى نيز از فتواهاى ” نادر ” و خلاف مشهور، طرفدارى كرده است.
مانند مسئله سهم امام ازخمس كه بدان اشاره شد.
و مانند قول بر اينكه ” جهاد بدون حضور و اذن امام يا نايب خاص او مطلقا – دفاع از جان، مال و عرض، گروهى از مسلمين و نيز دفاع از بيضه اسلام، جهاد بالمعنى الحقيقى نيست با اينكه با شرايطى واجب است.
” و نيز، وى همراه با اكثريت متقدمين و بر خلاف اكثريت قريب به اتفاق متاخرين، در همه احكام – اعم از عبادات و معاملات، به ” توقيفى بودنشان ” قائل است.
در لا به لاى اين كتاب موارد فوق و مسائل ديگر از اين قبيل از نظر خوانندگان خواهد گذشت.