معنای هنر شیعی-ج1-ص160
براى دلنشينتر ساختن تعزيهدارى بهره گرفته شده است. خطبا و شعراى غيرمسلمان نيز تا حدود زيادى بر موفقيت كار افزودهاند، و از عوامل مهمِّ مراسم به شمار مىآيند. گفتارها و شعرهاى آنان نيز به صورت كتابى چاپ شده است. دولت هند نيز كتاب ارزشمندى به نام محرّم در دوشهر لكنهو و دهلى منتشر كرده است كه حاوى عكسهايى از دستههاى تعزيه و امام بارههاى مهمِّ اين دو شهر و شرح مفصّل مراسم ايام محرّم و اربعين است .[1]
به جرئت مىتوان گفت كه تعزيهدارى در هند تأثير بس مهمى در پيدايىِ يكپارچگى ملّى و احساس همدلى داشته است .[2]
تركهاى آناتولى هيچگونه تعزيهاى براى اجرا ندارند، بلكه به جاى آن متنهاى ادبى بىشمارى به نام « مرثيه » و « مقتل » وجود دارد كه خوانده يا در مجالس محرّم بهگونهاى نمايش نقل مىشود. بيشترِ اين متنها را شاعران رسمى نگاشتهاند. بعضى از آنها نيز اشعار عاميانهاى است كه سرايندگانشان معلوم نيست و به صورت نوشته و يا شفاهى به ما رسيده است .[3]
علىرغم قانون جدايى دين از نمايشهاى سياست كه در سال 1928 در تركيه به تصويب رسيده در اين كشور نيز مراسم عاشورايى يك پديده شيعى شناخته شده است، يكى از اشكال هنر نمايش در تركيه، قصهخوانى است كه آن را « مداح » يا « قصهخوان » كه داستان هايش، اغلب عبارت از