امام علی و علم و هنر-ج1-ص184

[125] مناقب مرتضوي ص 143.

[126] دُرر السّمطين ص 96 به نقل احقاق الحقّ ج 7 ص 611، و سفينة ج 1 ص 586 (لا يَقُولُها بَعْدي اِلاّ جاهِلٌ مُدَعِ اَوْ کَذّابٌ مُفْتَرٍ).

[127] شرح ابن ابي الحديد ج 13 ص 106 و ج 7 ص 46، و طبري در ذخائر العقبي از سعيد بن مسيّب نقل کرده که گفت (لم يکن احدا من اصحاب الرّسول صلي الله عليه وآله وسلم يقول سلوني الاّ عليّاً) ص 82.

[128] قَتادة بن دِعامه از علماء عامّه است. علاّمه مجلسي گويد: قتادة از مشاهير محدّثان و مفسّران عامّه مي باشد که از انس بن مالک و ابي الطفيل و سعيد بن مسيّب و حسن بصري روايت نقل کرده است.

[129] حيوة الحيوان ج 2 ص 368.

[130] جواب ابوحنيفه از نظر قواعد ادبي کافي به نظر نمي رسد، زيرا نمل بمعني مورچه و اسم جنس است مانند انسان، که هم بر نر دلالت دارد و هم بر مادّه و وقتي «ة» که هم علامت تأنيث و هم علامت وحده، به آن اضافه شود، دو معني مي دهد.

اوّل به اعتبار اينکه «ة» علامت مؤنّث باشد، مورچه مادّه معنا خواهد داد.
دوّم به اعتبار اينکه «ة» معناي وحده خواهد داد. به هر حال وجود «ة» در نملة، آنرا به صورت (مؤنّث لفظي) در مي آورد و آن هرگز بر تأنيث حقيقي نمله دلالت ندارد.
ابن حاجب در بعضي از تصنيفات خود گفته:
مؤنّث بودن حيوانات مانند شاة «گوسفند» و نملة «مورچه» و حمامة «کبوتر» تأنيث شان لفظي است، ابوحنيفه از اين جهت که نمله را به خيال خود در آيه مزبور مادّه گمان کرده، اشتباه نموده، زيرا ممکن است نملة در آيه مزبور نر بوده باشد.
و تاء تأنيث در فعل قالت بخاطر مؤنّث لفظي بودن نملة باشد. از اين روست که گفته شده سکوت قتاده بهتر از جواب آنچناني ابوحنيفه بوده است. (سفينه ج 2 ص 612).

[131] شرح نهج البلاغه فيض ج2 ص752 خطبه23، و شرح ابن ابي الحديد ج13 خطبه 235 ص101، و خطبه5:189 و خطبه 2:92 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف.

[132] شرح حديدي ج 7 ص 44 خطبه 92 ص 264.

[133] نزهة المجالس تأليف علاّمه الصفوري البغدادي ج 2 ص 144 ط قاهره نقل از احقاق الحقّ ج 6 ص 616.