امام علی و علم و هنر-ج1-ص105

و نيز در ضمن خطبه 90 نهج البلاغه مي فرمايد:

«…و عدَّلَ حرَکاتِها بِالرّاسِياتِ مِنْ جَلاميدِها»

«خداوند حرکات زمين را به وسيله کوهها و اجسام سنگين تعديل نمود».

شهرستاني در شرح اين جمله آورده است که:

«ظاهر اين کلام اين است که کوه هاي سنگين و سنگ هاي سخت سبب شده که زمين به واسطه حرکات گوناگون مضطرب نشود، و نيز در اثر تعارض جاذبه ها و دافعه ها تعادل خود را از دست ندهد».

و سپس مي گويد:

دانشمندان قرن ما حرکتهاي زيادي براي زمين قائل شده اند که مشهورترين آنها پنج حرکت است؛ و «فيلکس ورنه» فرانسوي، از دانشمندان زمين شناس يازده حرکت براي زمين نقل کرده است، که من هشت حرکت را از آنها انتخاب کرده و مي نگارم:

1- حرکت محوري شبانه روزي.

2- حرکت ساليانه و انتقالي زمين به دور خورشيد.

3- حرکت اقبالي.

4- حرکت نقطه اوج و حضيض کره زمين.

5- حرکت تقديم اعتدال پاييزي و بهاري.

6- حرکت ارتعاشي قمري.

7- حرکت ارتعاشي شمسي.

8- حرکت تبعي. [235] .

اميرالمؤمنين عليه السلام در ضمن خطبه 91 نهج البلاغه معروف به «اشباح» در بيان حکمت آفرينش خورشيد و ماه مي فرمايد:

«… وَجَعَلَ شَمْسَها آيَةً مَبْصِرَةً لِنَهارِها، وَقَمَرها آيَةً مَمْحُوةً مِنْ لَيلِها».

(… و خورشيد آسمان را نشانه روشني بخش روز و ماه را نوري کمرنگ براي (زدودن شدت تيرگي) شب ها قرار داد.)

امام صادق عليه السلام به مفضّل مي فرمايد: [236] .

اي مفضّل! بينديش در طلوع و غروب آفتاب براي برپايي دولت روز و شب، که اگر طلوع آفتاب نبود تمام کارهاي عالم باطل مي شد مردم نمي توانستند کار و کسب و فعّاليتي داشته ما يحتاج زندگاني خود را تأمين نمايند و جهان سراسر ظلماني مي شد.

و مردم به سبب عدم استفاده از زيبايي و صفاي نور، لذّتي از زندگاني نمي بردند و اين بر همه کس روشن است.