امام علی و علم و هنر-ج1-ص99

در فصل هنر سخنوري آورده ايم که آن حضرت خطبه اي طولاني بدون «الف» و خطبه اي ديگر بدون «نقطه» مشتمل بر مواعظ ارزنده و معاني عالي انشاء فرمود:

با آن که حرف «الف» که در ترکيب کلمات بيش از ساير حروف به کار رفته و همچنين «نقطه» که در ترکيب الفاظ و سخن گفتن بسيار ضروري و لازم است.

و از مطالبي که بيان گرديد معلوم شد که آن حضرت عليه السلام مبتکر تمام علوم عربي بوده و علوم ادبي از او سرچشمه گرفته است.

و مي گويند:

کسي که به گفتن مطلبي بر ديگران پيشي گرفته صاحب امتياز است، چه رسد به کسي که علومي را از خود ابداع نموده باشد.

(به فصل هنر، هنرسخنوري مراجعه شود که اعترافات همه دانشمندان نسبت به فصاحت و بلاغت امام علي عليه السلام در آنجا آمده است.)

سيّد رضي قدس سره در نهج البلاغه آورده:

حضرت علي عليه السلام در مذمّت اهل بصره به آنان فرمود:

اَرْضُکُمْ قَرِيبَةٌ مِنَ الماء بَعيدَةٌ مِنَ السَّماء

«زمين شما به آب نزديک است و از آسمان دور» [218] .

ابن ابي الحديد در بيان تفسير جمله اوّل گفته است که:

زمين بصره به آب دريا بسيار نزديک مي باشد و به همين جهت در اثر طغيان آب فارس دوبار غرق شده، يک بار در زمان «القادر باللَّه» و دفعه ديگر در زمان «القائم بامر اللَّه».

چنانچه آن حضرت در ضمن اخبار غيبيه به آن خبر داده است که مي فرمايد:

کُنْتُمْ جُنْدَ الْمَرْأَةِ، وَأَتْبَاعَ الْبَهِيمَةِ؛ رَغَا فَأَجَبْتُمْ، وَعُقِرَ فَهَرَبْتُمْ. أَخْلَاقُکُمْ دِقَاقٌ، وَعَهْدُکُمْ شِقَاقٌ، وَدِينُکُمْ نِفَاقٌ، وَمَاؤُکُمْ زُعَاقٌ، وَالْمُقِيمُ بَيْنَ أَظْهُرِکُمْ مُرْتَهَنٌ بِذَنْبِهِ، وَالشَّاخِصُ عَنْکُمْ مُتَدَارَکٌ بِرَحْمَةٍ مِنْ رَبِّهِ. کَأَنِّي بِمَسْجِدِکُمْ کَجُؤْجُؤِ سَفِينَةٍ قَدْ بَعَثَ اللَّهُ عَلَيْهَا الْعَذَابَ مِنْ فَوْقِهَا وَمِنْ تَحْتِها، وَغَرِقَ مَنْ فِي ضِمْنِهَا.

و رواية: وَايْمُ اللَّهِ لَتَغْرَقَنَّ بَلْدَتُکُمْ حَتَّي کَأَنِّي أَنْظُرُ إِلي مَسْجِدِهَا کَجُؤْجُؤِ سَفِينَةٍ، أَوْ نَعَامَةٍ جَاثِمَةٍ.

و رواية: کَجُؤْجُؤِ طَيْرٍ فِي لُجَّةِ بَحْرٍ.

و رواية أخري: بِلَادُکُمْ أَنْتَنُ بِلَادِ اللَّهِ تُرْبَةً: أَقْرَبُهَا مِنَ الْمَاءِ، وَأَبْعَدُهَا مِنَ السَّمَاءِ، وَبِهَا تِسْعَةُ أَعْشَارِ الشَّرِّ، الُْمحْتَبَسُ فِيهَا بِذَنْبِهِ، وَالْخَارِجُ بِعَفْوِ اللَّهِ. کَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَي قَرْيَتِکُمْ هذِهِ قَدْ طَبَّقَهَا الْمَاءُ، حَتَّي مَايُرَي مِنْهَا إِلَّا شُرَفُ الْمَسْجِدِ، کَأَنَّهُ جُؤْجُؤُ طَيْرٍ فِي لُجَّةِ بَحْرٍ!