امام علی و علم و هنر-ج1-ص87

حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام آنقدر به يتيمان توجه داشت، و با آنها مهرباني مي کرد که برخي از ياران امام مي گفتند:

لَوَددْتُ اِنّي کنْتُ يَتيماً

«اي کاش منهم يک يتيم بودم» [188] .

از نظر روانشناسي، روح آدمي حالات گوناگوني دارد.

گاهي حالت پذيرش و شادابي

و گاهي حالت افسردگي.

اگر انسان، ويژگي هاي رواني خود و ديگران را بشناسد و متناسب با حالت پذيرش و شادابي روان آدمي، دست به کاري بزند حتماً موفق خواهد شد که امام علي عليه السلام اين نکته رواني را در چهارده قرن قبل تذکّر داد:

انَّ لِلقُلوُبِ شَهْوَةً وَاقبالاً و اِدْباراً فأتُوها مِنْ قِبَلِ شَهْوَتِها وَ اِقْبالُها فَاِنَّ الْقَلْب اَذا اَکْرَهَ عَمْي

«همانا روح آدمي حالت شادابي وپذيرش، وافسردگي وامتناعي دارد، پس در حالت شادابي وپذيرش اقدام به کارهاي مورد علاقه کنيد، زيرا اگر قلب به کاري مجبور گردد، دچار کوري ونا آگاهي مي گردد» [189] .

از کلام وحي گونه حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مي توان، «روانشناسي عبادت» را نيز مطرح کرد، که عبادت و دعا بايد متناسب با روان و شادابي روح انسان صورت پذيرد، تا همواره با نشاط و حالت پذيرش عبادت کنيم که لذّت ببريم.

امروزه با گسترش علم روانشناسي، و کشف جوانب گوناگون آن، رشته هاي روانشناسي بسيار گسترش پيدا کرده است،

روانشناسي انساني، نوجواني، کودک وحتي روانشناسي حيواني، يکي از واقعيت هائي مي باشد که در علم روانشناسي مورد بررسي است،

که يکي ديگر از جوانب گسترده آن تفاوت روانشناسي زنان و مردان است.

گرچه هر دو انسان بوده و داراي ارزش هاي اخلاقي مشترک مي باشند، امّا چون درنظام آفرينش هرکدام وظائف متفاوتي به عهده دارند و در بيولوژي، فيزيولوژي، و ديگر خصوصيّات جسمي داراي تفاوتهاي گوناگوني هستند.

و در مسائل رواني نيز تفاوت هاي فراواني خواهند داشت که امام علي عليه السلام به برخي از تفاوت هاي رواني هردو اشاره مي کند:

خِيَارُ خِصَالِ النِّسَاءِ شِرَارُ خِصَالِ الرِّجَالِ: الزَّهْوُ، وَالْجُبْنُ، وَالْبُخْلُ؛ فَإِذَا کَانَتِ الْمَرْأَةُ مَزْهُوَّةً لَمْ تُمَکِّنْ مِنْ نَفْسِهَا، وَإِذَا کَانَتْ بَخِيلَةً حَفِظَتْ مَالَهَا وَمَالَ بَعْلِهَا، وَإِذَا کَانَتْ جَبَانَةً فَرِقَتْ مِنْ کُلِّ شَيْ ءٍ يَعْرِضُ لَهَا.