امام علی و علم و هنر-ج1-ص76

نيکي هاي او به همه رسيده، و آزار او بکسي نمي رسد. در سختي ها آرام، و در ناگواريها بردبار و در خوشي ها سپاسگذار است، به آن که دشمن دارد ستم نکند، و نسبت به آن که دوست دارد به گناه آلوده نشود، پيش از آن که بر ضد او گواهي دهند به حق اعتراف مي کند، و آن چه را به او سپرده اند ضايع نمي سازد، و آن چه را به او تذکّر دادند فراموش نمي کند.

مردم را با لقب هاي زشت نمي خواند، همسايگان را آزار نمي رساند، در مصيبت هاي ديگران شاد نمي شود، و در کار ناروا دخالت نمي کند، و از محدوده حق خارج نمي شود، اگر خاموش است سکوت او اندوهگينش نمي کند، و اگر بخندد آواز خنده او بلند نمي شود، و اگر به او ستمي روا دارند صبر مي کند تا خدا انتقام او را بگيرد. نفس او از دستش در زحمت، ولي مردم در آسايشند، براي قيامت خود را به زحمت مي افکند، ولي مردم را به رفاه و آسايش مي رساند، دوري او از برخي مردم، از روي زهد و پارسايي، و نزديک شدنش با بعضي ديگر از روي مهرباني و نرمي است، دوري او ازتکبّر و خودپسندي، و نزديکي او از روي حيله و نيرنگ نيست.

(سخن امام که به اينجا رسيد، ناگهان همّام ناله اي زد و جان داد. امام علي عليه السلام فرمود:)

سوگند به خدا من از اين پيش آمد بر همّام مي ترسيدم.

سپس گفت: آيا پندهاي رسا با آنان که پذيرنده آنند چنين مي کند؟

شخصي رسيد و گفت: چرا با تو چنين نکرد؟

امام علي عليه السلام پاسخ داد:

واي بر تو، هر أجلي وقت معيّني دارد که از آن پيش نيافتد و سبب مشخّصي دارد که از آن تجاوز نکند، آرام باش و ديگر چنين سخناني مگو، که شيطان آن را بر زبانت رانده است.»

و نسبت به تفاوت هاي موجود بين برخي از اخلاقيّات زن و مرد فرمود:

خِيَارُ خِصَالِ النِّسَاءِ شِرَارُ خِصَالِ الرِّجَالِ: الزَّهْوُ، وَالْجُبْنُ، وَالْبُخْلُ؛ فَإِذَا کَانَتِ الْمَرْأَةُ مَزْهُوَّةً لَمْ تُمَکِّنْ مِنْ نَفْسِهَا، وَإِذَا کَانَتْ بَخِيلَةً حَفِظَتْ مَالَهَا وَمَالَ بَعْلِهَا، وَإِذَا کَانَتْ جَبَانَةً فَرِقَتْ مِنْ کُلِّ شَيْ ءٍ يَعْرِضُ لَهَا. [157] .

(برخي از نيکوترين خلق و خوي زنان، زشت ترين اخلاق مردان است، مانند، تکبّر و به خود باليدن، ترس، بخل، هرگاه زني متکبّر باشد، بيگانه را بحريم خود راه ندهد، و اگر بخيل باشد اموال خود و شوهرش را نگهبان است، و چون ترسان باشد از هر چيزي که به آبروي او زيان رساند فاصله مي گيرد.)