امام علی و علم و هنر-ج1-ص54

لَوْ لا عَلِيٌّ لَهَلَکَ الْعُمَرُ

«اگر علي نبود که مسائل مشکله اسلام را حلّ کند عمر به هلاکت مي افتاد.»

و همچنين گفته است که:

لا بَقيتُ لِمُعْضَلُةٍ لَيْسَ لَها اَبُوحَسَنِ

«خدا نکند من در مسئله مشکلي فرومانم و علي نباشد که آنرا حلّ کند.»

و نيز روزي صحابه را مخاطب ساخت و گفت:

لا يَفْتِيَنَّ اَحَدُکُمْ فِي الْمَسْجِدِ وَ عَلِيٌّ حاضِرٌ.

«تا علي عليه السلام حضور دارد کسي از شما فتوي ندهد.»

و پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم به اصحاب خود فرمود:

اَقْضاکُمْ عَلِيٌّ

«علي عليه السلام در قضاوت از همه شما آگاه تر است.» [111] .

و پايه قضاوت هاي يادشده همان فقه اسلامي است، از اين رو امام علي عليه السلام که سرآمد فقهاي صحابه پيامبر است.

همه عرفاي جهان اسلامي، و فِرَق اسلامي اعتراف دارند که از امام علي عليه السلام عرفان آموخته اند،

عرفاي بزرگي چون:

شبلي، [112] .

جنيد بن بغدادي، [113] .

سري سقطي، [114] .

و ابويزيد بن بسطامي

و معروف کرخي، [115] .

و غير آنها، به اين مطلب تصريح کرده اند.

يکي ديگر از علوم اسلامي، علم نحو و ادبيّات عرب است،

همه مي دانند که مبتکر اين فنّ حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام است.

و در حقيقت آن حضرت بود که اصول و قواعد علم نحو را براي «ابوالاسود دوئلي» انشاء و املاء کرد و از جمله فرمود:

کلام بر سه قسم است؛ اسم و فعل و حرف.

و کلمه را به «معرفه» و «نکره» و انواع اعراب و حرکات را به ضمّ و نصب و جرّ و جزم تقسيم کرد.

و اين کاري است شگفت آور، زيرا تقسيم بندي کلام و کلمه و حرکات به صورت ياد شده و منحصر دانستن آنها در اين چند قسم، به طوري که تا کنون کسي نتواند بر آن بيافزايد يا از آن بکاهد، امري مهمّ و از شگفتي هاي علم امام است. [116] .

ابن خلّکان و ديگران مي نويسند:

اوّل کسي که علم نحو را به ابوالاسود دوئلي القا کرد و فوائد آن را به او تعليم داد، علي بن ابيطالب عليه السلام بود.