آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص274

از عنصر تشبیه بهره می گیرد و می فرماید: « فَإنّ الجِهادَ بابٌ مِن أبوابِ الجَنّةِ فَتَحَهُ اللّهُ لِخَاصّةِ أولِیائهِ وَ هُوَ لِباسُ التَّقوَی :^[1] جهاد دری از درهای بهشت است که خداوند بر روی بندگان خاص خود گشوده است. جهاد جامه کامل پرهیزگاری است ».

می دانیم که تشبیه بلیغ به دلیل حذف وجه شبه و ادات تشبیه از بهترین گونه های تشبیه است. حضرت عليه السلام نیز برای تبین هرچه بیشتر مفهوم و ارزش جهاد، آن را به صورت تشبیه بلیغ آورده است. در اینجا جهاد به تقوا تشبیه شده است که راهی است به سوی بهشت. همان گونه که تقوا به عنوان عالی ترین مرتبه بندگی موجب می شود، آدمی به بهشت راه یابد، جهاد نیز چنین است و درحقیقت لباس تقواست و مایه زینت آن.

در عبارت زیر نیز چنین است: « وَایمُ اللهِ إنّی لَأُظنُّ بِکُم لَو حَمِسَ الوَغَی وَ استَحَرَّ المَوتُ قَدِ انفَرَجتُم عَن ابنِ ابی طالِبٍ انفِراجَ الرَّأسِ …:^[2] به خدا قسم، پندارم که چون جنگ شدت گیرد و کشتار به غایت رسد، چنان از پیرامون پسر ابوطالب پراکنده شوید که دیگر بازگشتی برایتان نباشد؛ بدان سان که سر بریده دیگر به کالبد نپیوندد ».

حضرت عليه السلام در این عبارت دورشدن یارانش از او در میدان جنگ را به جداشدن سر از بدن تشبیه کرده است. تشبیه در این عبارت به صورت مفعول مطلق آمده است و وجه شبه در هر دو، یعنی نتیجه جدایی یاران و جدایی سر از بدن، کشته شدن است.

این شیوه از تشبیه در نهج البلاغه چنین آمده است؛ مانند این جملات: