پایگاه تخصصی فقه هنر

آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص251

لَاتَطلُبُوا مِنها أکثَر مِن البَلاغِ …:[1] سپاس خدای را درحالی که نه از رحمت و آمرزش او نومید، نه از نعمتش بی بهره و نه از پرستش او سر تافته ام؛ خدایی که رحمت او همواره برجاست و نعمتش را زوال نیست و دنیا سرابی است که مقدّر او ناپایداری است. مردمش از آنجا رخت بر خواهند بست؛ هم شیرین و هم سرسبز و خرم. خواستاران خود را زود می یابد و می رباید و هر که در او بنگرد، دلش را می فریبد؛ پس هر توشه ای نیکو که میسر است، برگیرید و گام در راه سفر نهید. در دنیا بیش از آنچه بسنده است، مخواهید و بیش از آنچه به شما داده شده، خواستار مباشید ». اگر عبارات خطبه را به سبک نوشتار زیر بنویسیم، تعداد واژگان و فاصله ها مشخص و نظم و انسجام عبارات آشکار می گردد و زیبایی سجع را بهتر درک می نماییم:

« غیر مقنوط من رحمته و لامستنکف عن عبادته

( ولا ) مخلوّ من نعمته

( ولا ) مأیوس من مغفرتهِ ».

هر جمله دارای چهار کلمه است و فاصله هر یک به ترتیب ر ح مَ ته / نعْ / مَ / نه و مغ فِ / دَ ته و ع / با / دَ / ته می باشد. ریتم و آهنگ سجع در هر یک به طور مساوی چهار است؛ اما در بخش بعدی خطبه می بینیم که ریتم و رَوی و فاصله با هم برابرند:

 

تعداد کلمات

فاصله

روی

مُنی لَها الفناء

3

اَلْ فـَ ناء

همزه

ولاهلها منها الجلاء

3

ال جـَ لاء

همزه

و هی حلوة خضراء

3

خضْ راء

همزه

وقد عجلت للطالب

3

لاطالب

باء

والتبست بقلب الناظر

3

ال ناظر

را

  1. 1. . همان، خ45.