آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص236

در این خطبه دو حرف « سین » و « راء » از همه بیشتر تکرار شده است. حرف « راء » در این خطبه هجده بار تکرار شده است و حرف « سین » پنج بار. روح معنا در این خطبه بیان شک و تردید یاران حضرت عليه السلام در رفتن به میدان جنگ است و حرف « راء » به نوعی اشاره دارد بر این احساس که یاران حضرت عليه السلام ترسو و بزدل بوده اند؛ لذا می توان گفت که حرکات و آواهای واژگان با احساس ارتباط وثیق دارند؛ حتی اگر معنای عبارات را در نیابیم.

نمونه دیگر نامه ای است که حضرت عليه السلام به فرزندش حسن عليه السلام نوشته است: « مِنَ الوَالِدِ الفَانِ، المُقِرّ لِلزَّمَانِ، المُدبِرِ العُمُرِ، المُستَسلِمِ لِلدّهرِ، الذَّأمِ لِلدُّنیَا، السّاکِنِ مَسَاکِنَ المَوتَی، الظّاعِنِ عَنهَا غَداً إلَی المَولُودِ المُؤمِّل …:^[1] از پدری فانی و معترف به سختی های زمان که عمرش روی در رفتن دارد و تسلیم گردش روزگار شده، نکوهش کننده دنیا که رهسپار دیار مردگان کوچنده از جهان است، به فرزندی که آرزومند است …».

در این عبارت حرف میم سیزده بار تکرار شده است: « من، المقر، المدبر، العمر، المستلم، الذأم، مساکن، الموتی، المولود، المؤمل ». حرف دیگری که با آن قریب المخرج است، یعنی نون نیز هشت بار تکرار شده است: « من، الفان، الزمان، الدنیا، الساکن، الظاعن، عنها ». این دو صوت دارای دو صفت جَهَر و غنّه هستند. این دو آوا اشاره به معنایی دارند که حضرت عليه السلام در ذهن داشت و آن بیان زهد و موعظه است.

گاه تکرار حروف در یک عبارت و همنشینی آنها با هم موجب هماهنگی و انسجام میان آواها در واژگان می گردد که ریتم و ضرباهنگی را تشکیل می دهند که متن را زیبا می نماید. این ویژگی در زبان عربی نیز همچون