آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص205

پیشی نگیرد و هر که را بگیری، از دست تو وا نرهد. آن که نافرمانی تو کند، از توانایی تو نکاهد و آن که فرمانت برد، بر ملک تو نیفزاید. آن که به قضای تو خشنود نگردد، فرمان تو را لغو نتواند کرد و آن که از حُکمت روی گرداند، از تو بی نیاز نشود. هر رازی نزد تو آشکار و هر نهانی در نزد تو پیداست. جاویدی و بی انتها. پایان هر چیزی به توست؛ پس از تو گریختن نتوان. تویی میعاد همگان که به جز به سوی تو گریزی نیست. زمام هر جنبنده ای به دست تو و بازگشت هر آفریده ای به سوی توست ».

نمونه دیگر در تکرار واژگان غیرکلیدی، تکرار « أین » در خطبۀ ذیل است:

« أینَ إخوَانِی الَّذینَ رَکِبُوا الطّریقَ وَ مَضَوا عَلی الحَقِّ ؟ أینَ عَمارٌ و أینَ ابنُ التّیهَانِ وَ أینَ ذُوالشّهَادَتَینِ وَ أینَ نُظَراؤُهُم مِن إخوَانِهم :^[1] کجایند برادران من که گام در راه نهادند و برحق گذشتند ؟ عمار بن یاسر کجاست ؟ ابن تیهان کجاست ؟ ذوالشهادتین کجاست کجایند همانندان ایشان، برادرانمان ؟».

هم معنایی

هم معنایی یا ترادف نیز از دیگر عوامل انسجام متن است. هرچند ترادف در میان زبان شناسان کلاسیک عرب موافقان و مخالفانی دارد، از وجود این پدیده زبانی در متن نهج البلاغه نمی توان به آسانی صرف نظر کرد؛ « چون میان واژگان هم معنا می توان تفاوت های ظریف معنایی و بافتی یافت ».^[2]

در خطبه زیر دو کلمه « مدح » و « حمد » آمده اند که این دو را مترادف به شمار آورده اند: