آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص179

متعلق دو فعل « نجا و رجا » ست که به ترتیب « نجا من النار » و « رَجا بالنجاح » می باشد. طبق نظام معمول در جمله های عربی، عبارت پایانی باید « هَوی فی النار » باشد؛ امّا حضرت عليه السلام « فی النار » را مقدم کرده تا با « نجا و رجا » در موسیقی هماهنگ گردد.

حضرت عليه السلام در متن زیر که در لحظه دفن پیکر حضرت رسول صلي الله عليه و اله آن را بر زبان جاری ساخته است، بنا به مقتضای مقام و موقعیت، حذف را در هر یک از بخش های سخن خویش رعایت کرده است. ایشان می فرماید: « إنَّ الصَّبرَ لَجَمیلٌ إلاّ عَنکَ وَ إنَّ الجَزَعَ لَقَبیحٌ إلّا عَلیکَ وَ إنّ المُصابَ بِکَ لَجَلیلٌ وَ إنّهُ قَبلَکَ وَ بَعدکَ لَجَلَلٌ …:^[1] شکیبایی خوش است، مگر در مرگ تو و بی تابی زشت است، مگر در فراق تو. اندوهی که از مرگ تو رسد، بزرگ و هر اندوه دیگر، چه پیش از آن و چه پس از آن، خرد و بی مقدار است ».

حذف هایی که در متن صورت گرفته، آن را به شعر نزدیک کرده است و یادآور شعری است که ابن ابی الحدید در مدح حضرت عليه السلام گفته است:

الصبر الاّ فی فراقک یجملُ والصّعبُ الاّ عن ملالک یسهلُ

جمله « انّ الصبرَ لجمیلُ الاّ عنک » درحقیقت می تواند چنین باشد: «… الاّ عن العیش دونک » یا « العیش معک » و …؛ یعنی شکیبایی و صبری که در عبارت با دو تأکید « انّ » و « ل » آمده است، در هر حالتی زیباست، جز حالتی که با فراق تو همراه باشد؛ این صبر دیگر زیبا نیست. حضرت با این حذف و استفاده از جار و مجرور « عنک و علیک »، از متن معمول و عادی فاصله گرفته و متن ادبی شده است؛ درضمن با استفاده از عنصر تقابل در بند دوم عبارت، با آوردن کلمه « جزع » که معنا را عوض کرده، باز از عنصر حذف