آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص177

می پردازد تا آنها در انتخاب راه ثابت قدم تر بمانند؛ لذا به فلسفه زندگی اشاره و آن را به ایجاز بیان می کند. مفاد کلام چنین است که مردمان بر گرد دنیا جمع شده اند؛ درحالی که لذت و بهره مندی از آن اندک است و سخنی آن طولانی. دنیا را به صورت مجازی با لفظ « مائده » ذکر کرده و دو وصف برای آن ذکر کرده است که این دو ویژگی رابطه تقابلی و تضاد با هم دارند: « گرسنگی و سیری ». از این متن کوتاه که بسیار فشرده است، می توان تقابل های معنایی را نیز دریافت. معانی پنهان این متن که متنی به غایت موجز است، می تواند به قرار زیر باشد:

تقابل انسان مؤمن و غیرمؤمن که مؤمنان راه هدایت را برگزیده اند و حضرت عليه السلام به ثبات و پایداری بر آن سفارش می کند و غیرمؤمنان که بر گرد سفره دنیا گرد آمده اند، ولی بهره ای از آن نمی برند.

از طرفی تقابلی است میان دنیا و آخرت. حضرت عليه السلام از آخرت در برابر دنیا سخن نگفته است؛ ولی از قرینه معنوی کلام می توان فهمید، چنان که کسانی که بر دنیا گرد آمده اند، سیری کوتاه و گرسنگی طولانی دارند، ویژگی زندگی آخرت سیری طولانی و گرسنگی کوتاه است.

تقابل مرگ و زندگی نیز در متن فشرده امام عليه السلام مطرح است. عبارات و معانی حذف شده در آن بدین شرح است که آن گروه که راه هدایت را برگرفته اند، رو به سوی زندگی ابدی و جاودان دارند که با مرگ آغاز می شود، در برابر زندگی دنیا که زندگی ناپایدار و موقت است.

حذف

طبعاً در یک متن فشرده با ویژگی ایجاز، حتماً حذف نیز رخ می دهد. حذف یکی از گونه های بیانی است که در متن نهج البلاغه یافت می شود.