آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص165
1. دو واژه ای را که به کار می گیرد، در وضع لغوی با هم تضاد ندارند؛ بلکه تضاد و مقابله در ابعاد دلالت است.
2. بیش از دو واژه در ابعاد دلالت به کار گرفته می شود.
این دو شیوه می تواند این شکل ها را به خود بگیرد:
– ساخت های صرفی، ترکیب ها، جمله ها، مکان ها و زمان ها.
● ساخت های صرفی:
– مصدر در برابر مصدر: الغدر در برابر صدق النیة؛ الحق در برابر الباطل .[1]
– اسم فاعل در برابر اسم فاعل: « المُجتَمِعةَ أَبدَانُهُم » در برابر « المُختلِفةُ أهواء هُم ».[2]
– اسم زمان در برابر اسم زمان: « مراح » در برابر « مغدی ».[3]
– ترکیب ها: مراد ترکیب های نحوی و بلاغی است؛ یعنی ترکیب های خبری در برابر ترکیب های انشایی قرار می گیرند.
– جمله های مثبت در برابر جمله های منفی: « وَاللّهِ لَأنا أوّلُ مَن صَدَّقَه » در برابر « فلا اکونَ أوّلَ مَن کَذَّبَ عَلیه ».[4] به خدا سوگند من نخستین کسی ام که پیامبری او را تصدیق کرده ام؛ چگونه نخستین کسی باشم که بر او دروغ ببندد ؟
– استخبار در برابر خبر: « فقَالَ لِی مَا قِیمَةُ هَذَا النّعلِ » در برابر « فقُلتُ لَاقِیمَةَ لَها :[5] مرا گفت: این کفش به چند می ارزد ؟ گفتم: قیمتی ندارد ».