آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص136

می کردند. نهج البلاغه متنی است که گونه های ادبی مختلفی در آن جای گرفته است؛ مثل خطبه، نامه، دعا، زیارت، حدیث، محاوره و گفتگو؛ امّا همه اینها در تصویرها و ریتم ها و آهنگ هایی بسیار زیبا و با شکوه با هم درآمیخته اند؛ به نحوی که تفکیک بین آنها بس دشوار است. به طورکلی متن نهج البلاغه از سه بخش تشکیل شده است:

1. خطبه ها؛ 2. نامه ها؛ 3. حکمت ها. خطبه ها بخش عمده نهج البلاغه را تشکیل می دهند؛ به طوری که بیش از چهارصد خطبه در این کتاب وجود دارد و نیز صد نامه و پانصد حکمت.

متن شناسی نهج البلاغه

در نگاهی کلی می توان متن نهج البلاغه را دو حوزه تقسیم کرد:

1. حوزه زبانی: زبان در نهج البلاغه از دو گونه حقیقت و مجاز بهره می برد. بهره مجاز در این کتاب از حقیقت بیشتر است و پیداست که چرا این گونه از فراوانی بیش تری برخوردار است؛ چون همان گونه که گفتیم، زبان نهج البلاغه قبل از هر چیز زبانی ادبی است و ادبیّت متن بر آن غلبه دارد؛ به همین روی آن را معیار، قاعده، پایه و مبانی بلاغت نامیده اند؛ البته در خطبه ها این زبان در برابر زبان خطابی که بر اندیشه ورزی و شیوه اقناع و موعظه و منطق و برهان تکیه دارد، ضعیف می شود.

2. حوزه ساختی: مراد بلندی و کوتاهی متون در نهج البلاغه است. این ویژگی را در متون نهج البلاغه می توان چنین برشمرد:

1. متون بسیار طولانی که حدود 86 سطر یا بیشتر هستند؛ مثل خطبه غراء که از خطبه های شگفت این کتاب است یا خطبه اشباح که در توصیف ذات باری است و از خطبه های بسیار مهم آن است. یا خطبه ای که در باب بیم