پایگاه تخصصی فقه هنر

آفرینش های هنری در نهج البلاغه-ج1-ص85

« وجود دو گونه معنای اصلی [1] و معنای ضمنی [2] در زبان، نشان می دهد که تفکّر کلامی خصلتی متضاد و پیچیده دارد. این توانایی عبور از معنا به مضمون و از مضمون به انگیزه، وجه خاصّی از فعالیت ذهنی را تشکیل می دهد که ممکن است با توانایی تفکّر منطقی همبستگی نداشته باشد. این دو نظام، یعنی نظام عملکردهای منطقی در فعالیت های شناختی و نظامی که انتقال به معنای عاطفی یا مضمون متن را امکان پذیر می سازد، از لحاظ روان شناختی کاملاً با هم متفاوت اند. متأسفانه این تفاوت به اندازه کافی در روان شناسی مورد تحقیق قرار نگرفته است ».[3] با توجه به این معنای دو گانه می توان دو زبان علمی و ادبی را از هم تمایز بخشید و درنتیجه دو گونه تفکّر علمی و هنری را باز شناخت.

تبارشناسی واژه

واژه « تصویر » از « الصّورة » به معنای شکل است و به معنای نوع و صفت هم به کار می رود .[4] گاهی هم از این لفظ، وجه انسان، هیئت و شکل، امر یا ویژگی خاص اراده می شود .[5] جوهری به نقل از کلبی در آیه « یومَ ینفخُ فی الصور » گفته است، « صور » در این آیه جمع « الصورة » است؛ مانند « بُسْر » و « بُسرة » به معنای « ﴿یوم ینفخُ فی صُورَ الموتی الارواح ﴾ ».[6]

این واژه در قرآن کریم شش بار با ساخت های متفاوت آمده است:

  1. 1. . Denatation.
  2. 2. . Connotation.
  3. 3. . الکساندر لوریا؛ زبان و شناخت؛ ص323.
  4. 4. . فیروزآبادی؛ القاموس المحیط؛ ماده «صور».
  5. 5. . ابن‌منظور؛ لسان العرب؛ ماده «صیر و صور».
  6. 6. . عبدالسلام راغب؛ کارکرد تصویر هنری در قرآن؛ ص20.