پایگاه تخصصی فقه هنر

مبانی هنری قصه های قرآن-ج1-ص42

زيبايى ساختارى، و قدرت تعبير. و بديهى است كه از اين سه، هيچ يك، منحصر به قصّه هاى خيال پردازانه و ساختگى نيست.(1) قصّه قرآنى نيز كه اثرى هنرى است، در بردارنده خصلت هايى است كه اين هر سه ويژگى را تأمين مى كنند. به ديگر سخن، قصّه قرآنى از يك حكايت صِرف كاملا متفاوت است، بلكه سراسر تصويرسازى هنرى از شخصيّت ها، رويدادها، و گفت و گوهاست; تصويرهايى از نبرد هميشگى خير و شر در جان انسان و ميان او با نيروهاى شيطانى.(2) اكنون برخى از جلوه هاى هنرى قصّه در قرآن را بر مى شمريم:

تنوّع اسلوبى

عرضه قصّه در قرآن با اسلوبى واحد صورت نمى گيرد. از لحاظ نقطه آغاز، تصاوير عرضه شده از يك رويداد، نقطه فرجام، و زمينه سازى براى روايت قصّه، قصص قرآن از يكديگر ممتازند. همين تنوّع و رنگارنگى اسلوبى نشان مى دهد كه عرضه هنرى قصّه، به خودى خود، مورد عنايت قرآن بوده است.(3)

تقسيم به نماهاى مختلف

قصّه قرآنى به نماها و پلان هاى مختلف تقسيم مى شود و ميان آن ها شكاف هاى خالى وناگفته باقى مى ماند تا فرصت تصويرگرى و قرينه سازى را به خواننده بدهد و او بتواند سياق رويدادها را در پلان هاى بعدى در ذهن ترسيم كند.(4) اين، خود، از برترين ويژگى هاى يك اثر هنرى است كه خواننده را


1. سيّد قطب: التّصوير الفنّى فى القرآن، ص 259. 2. عبدالكريم خطيب: القصص القرآنى فى منطوقه و مفهومه، ص 77. 3. سيّد قطب: التّصوير الفنّى فى القرآن، ص 162 تا 168 و ص 170 تا 174 و ص 180 تا 183 و ص 183 تا 187; ثروت اباظه: السّرد القصصى فى القرآن الكريم، ص 16. 4. سيّد قطب: التصوير الفنّى فى القرآن، ص 187 و 188; ثروت اباظه: السّرد القصصى فى القرآن الكريم، ص 24 و 25; تهامى نقره: سيكلوجيّة القصّة فى القرآن، ص 99.