الگوهای رفتاری امام علی (ع) و علم و هنر-ج1-ص54
گرچه هر دو انسان بوده و داراى ارزش هاى اخلاقى مشترك مى باشند، امّا چون درنظام آفرينش هركدام وظائف متفاوتى به عهده دارند و در بيولوژى ، فيزيولوژى ، و ديگر خصوصيّات جسمى داراى تفاوتهاى گوناگونى هستند.
و در مسائل روانى نيز تفاوت هاى فراوانى خواهند داشت كه امام على عليه السلام به برخى از تفاوت هاى روانى هردو اشاره مى كند:
خِيَارُ خِصَالِ النِّسَاءِ شِرَارُ خِصَالِ الرِّجَالِ: الزَّهْوُ، وَالْجُبْنُ، وَالْبُخْلُ؛ فَإِذَا كَانَتِ الْمَرْاءَةُ مَزْهُوَّةً لَمْ تُمَكِّنْ مِنْ نَفْسِهَا، وَإِذَا كَانَتْ بَخِيلَةً حَفِظَتْ مَالَهَا وَمَالَ بَعْلِهَا، وَإِذَا كَانَتْ جَبَانَةً فَرِقَتْ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ يَعْرِضُ لَهَا.
(برخى از نيكوترين خلق و خوى زنان ، زشت ترين اخلاق مردان است ، مانند، تكبّر و به خود باليدن ، ترس ، بخل ، هرگاه زنى متكبّر باشد، بيگانه را به حريم خود راه ندهد، و اگر بخيل باشد اموال خود و شوهرش را نگهبان است ، و چون ترسان باشد از هر چيزى كه به آبروى او زيان رساند فاصله مى گيرد.) (191)
روانشناسان عصرما امروزه با حقائق ياد شده آشنا شدند كه روانشناسى زنان را جداى از مردان به ارزيابى مى گذارند،
در حالى كه حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام در چهارده قرن قبل به آن اشاره فرمود.
امروزه با تكامل و گسترش روان شناسى بالينى ((درمانى )) يكى از حقائقى كه كشف شد، ((ارتباط روح و جسم )) و تاءثير بيمارى هاى روح درجسم ، و بيمارى هاى جسم در روح است .
انسان غصّه مى خورد كه يك امر روانى است ،
امّا زخم معده و اثنى عشر پديد مى آيد كه يك امر جسمانى است .
ورزش يك امر جسمى و مادّى است ، امّا روح را تقويت مى كند.
امام على عليه السلام اين حقيقت را چهارده قرن قبل بيان فرمود كه :
صِحّةُ الْجَسَدِ، مِنْ قِلّةِ الْحَسَدِ (192)
((سلامت جسم از اندك بودن حسد است .))
و در غريب كلام شماره 3 فرمود:
اِنَّ لِلْخُصُومَةِ قُحْما
((خصومت و دشمنى مهلكه هائى دارد))
(به عنوان ج آمادگى روانى در همين فصل مراجعه شود.)
ًّقضائى دوم علم روانشناسى و قضاوت
مردانى كه ظلم و ستم مى كنند از نظر روانشناسى صفاتى دارند كه حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام آنها را به روشنى مى شناساند.
كه فرمود:
سه خصلت عمومى دارند:
1 يَظلِمُ مَنْ فَوْقُهُ بِالْمَعْصِيَةِ
(با نافرمانى نسبت به مافوقش ستم مى كنند.)
2 وَ مِنْ دوُنَهُ بِالْغَلَبَةِ
(به زير دستان بازور و فشار برخورد مى كند.)
3 وَ يُظاهِرُ القَوْمَ الظَّلَمَةِ
(و پشتيبان ستمگران مى باشد.) (193)
در شناخت روحيّات زن فراوان گفته و نوشته اند، امّا امام على عليه السلام كه عالم به غيب است ، و واقعيّت ها را آنگونه كه هستند مى نماياند، نكات ارزشمندى نسبت به روانشناسى بانوان دارند كه قابل توجّه است مى فرمايد:
اَلْمَرْاَةُ تَكْتُمُ الْحُبَّ اَرْبَعينَ سَنَةً، وَلاتَكْتُمُ الْبُغْضَ سَاعَةً واحِدَةً
((زن چون كانون حياء است عشق ومحبّت را ممكن است چهل سال در دل پنهان نگهدارد، امّا ناراحتى و كينه را يكساعت هم تحمّل نمى كند ((چون كانون عاطفه است )) (194)
حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام نسبت به زن ، اظهار نظر زيبائى دارد كه هيچكس در گذشته و آينده نتوانست و نمى تواند به زيبائى آن سخن براند،
امام على عليه السلام با توجّه به ظرافت ها، و عواطف حسّاس روحى زن ، و از اينكه از نظر اندام و جسم هم خداوند او را مظهر جمال و زيبائى فوق العاده اى قرار داد،
زن را به گُل تشبيه مى كند و مى فرمايد:
اِنَّ الْمَراءَةَ رَيْحانَة وَ لَيْسَتْ بِقَهْرَمانَة
((همانا زن گل است ، و چونان قهرمانان خشن و سخت نيست )) (195)
روزى مقدارى عسل و انجير از هَمْدان و حُلْوان براى حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام آوردند.
امام دستور داد يتيمان كوفه را گرد آوردند، ضمن نوازش و محبّت ، با دست خود عسل و انجير را بدهان آنان مى گذاشت .