الگوهای رفتاری امام علی (ع) و علم و هنر-ج1-ص50
2 و عنبسة بن معدان مشهور به الفيل و ميمون بن الاقرن و عبدالرحمن بن هرمز و يحيى بن عاصم و نصر بن عاصم كه از طبقه اوّل علماء ((نحو)) مى باشند.
3 و از طبقه دوّم عبداللّه بن اسحاق الحضرمى و عيسى بن عمر الثقفى و ابو عمرو بن العلاءالحارثى بوده اند كه علم نحو را از يحيى بن يعمر فرا گرفتند
4 و از طبقه سوّم خليل بن احمد فراهيدى بوده است .
قواعد علم نحو كه وصىّ پيامبر، حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام تنظيم و تعليم فرمود اينچنين منتشر شد.
در نتيجه هر كس علم نحو را مى آموخت قرآن و ديگر متون را مى توانست بدون اعراب گذارى هم صحيح بخواند.
اگر تلاش فرهنگى حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام نبود چگونه مى شد از قرآن و حديث پيامبر، معارف اسلام را استفاده كرد؟
خداوند وصىّ پيامبر (على عليه السلام ) را يارى كرد تا در وقت مناسب (دهه چهارم از هجرت ) علم نحو را تنظيم و تعليم نمايد و به شاگرد خود (ابوالاسود) بياموزد.
و از آنجا كه نشر اين علم در كشور پهناور اسلام جز با نيروى حكومت ، امكان پذير نبود،
پروردگار عالم چنين پيش آورد كه ((زياد)) از ((ابوالاسود)) بخواهد تا علم نحو را كه او از استادش ، حضرت على عليه السلام فراگرفته بود به ديگران تعليم دهد.
و اين علم به واسطه دستگاه حكومت دشمنِ حضرت على عليه السلام در كشور پهناور اسلام نشر شود و به اين وسيله ، فهم لغت عرب عصر پيامبر، براى همه آسان گردد و امروزه ميليون ها مسلمان قرآن را آنچنانكه بر پيامبر صلى اللّه عليه واله نازل شده است ، بخوانند، و نه تنها ساكنين جزيرةُ العرب ، زبان عربى را فراموش نكرده اند، بلكه اين زبان ، زبان ديگر ملل چون آفريقا و اروپا شد.
در حكومت اميرالمؤ منين على عليه السلام با محاسبه دقيق به آنانكه قرآن خواندن را ياد مى گرفتند و قارى قرآن بودند، حقوق پرداخت مى كردند كه سالى دويست دينار مى شد. (169)
آنگاه كه رسول خدا صلى اللّه عليه واله ديده از جهان فرو بست .
گروهى براى به دست آوردن حكومت و قدرت تلاش كردند برخى به تقويت قوم و قبيله خود روى آوردند.
و افرادى براى رسيدن به مال و مقام در دولت آينده ، دست و پا مى زدند.
امّا حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام تمام امكانات و قدرتش را بكار گرفت تا قرآن را جمع آورى كرده و در يك جلد بنويسد، كه دستورالعمل زندگى انسانها حفظ شود، و پراكنده نماند.
برخى مى پرسيدند:
چرا على عليه السلام از خانه بيرون نمى آيد ؟
امام على عليه السلام جواب مى داد:
سوگند خورده ام تا تمامى قرآن كريم را ننويسم از خانه بيرون نيايم ، مگر براى نماز يا كارهاى خيلى ضرورى .
از اين رو اوّل كسى كه تمام قرآن را نيكو نوشت و در يك جلد آن را جمع آورى كرد، حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام است ،
چنانچه اوّل حافظ كلّ قرآن ، على عليه السلام است .
بعضى از رجال سياسى به حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام مى گفتند:
چرا از خانه بيرون نمى آيى ؟
مى فرمود:
سوگند ياد كرده ام تا قرآن را جمع آورى نكنم عبا بر دوش نگذارم (يعنى از خانه بيرون نروم ) زيرا مى ترسم دچار كمبود و نقصان شود يا چيزى بر آن بيافزايند و يا آيه اى پس و پيش گردد.
گرچه قرآن نوشته شده امام على عليه السلام را سران سقيفه نپذيرفتند، امّا با جمع آورى و كتابت قرآن به دست حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام همگان با خاطر آسوده دانستند كه وحى الهى با حفظ و كتابت مصون و محفوظ مانده است . (170)
بسيارى از اصحاب و ياران رسول خدا صلى اللّه عليه واله در موارد گوناگونى اعتراف كردند كه :
نديدم كسى را كه در قرائت قرآن همانند على عليه السلام باشد. (171)