الگوهای رفتاری امام علی (ع) و علم و هنر-ج1-ص43

به انسان اعضاء و جوارحى بخشيد، كه در خدمت او باشند، و ابزارى عطا فرمود، كه آنها را در زندگى بكار گيرد، قدرت تشخيص به او داد تا حق و باطل را بشناسد، و حواس چشايى ، و بويايى ، و وسيله تشخيص رنگ ها، و اءجناس مختلف در اختيار او قرار داد.

انسان را مخلوطى از رنگ هاى گوناگون ، و چيزهاى همانند و سازگار، و نيروهاى متضاد، و مزاج هاى گوناگون ، گرمى ، سردى ، ترى ، و خشكى ، قرار داد.))

ب علم فيزيولوژى و سميولوژى

حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام نسبت به شگفتى هاى اعضاء و اندام آدمى در حكمت 8 فرمود:

اعْجَبُوا لِهذَا الاِْنْسَانِ يَنْظُرُ بِشَحْمٍ، وَيَتَكَلَّمُ بِلَحْمٍ، وَيَسْمَعُ بِعَظْمٍ، وَيَتَنَفَّسُ مِنْ خَرْمٍ! (152)

شگفتى هاى تن آدمى

(از ويژگى هاى انسان ، در شگفتى مانيد، كه با پاره اى ((پى )) مى نگرد، و با ((گوشت )) سخن مى گويد، و با ((استخوان )) مى شنود، و از ((شكافى )) نَفس مى كشد!!)

و در حكمت 27 نسبت به شيوه درمان و مدارا كردن با بيمارى فرمود:

امْشِ بِدَائِكَ مَا مَشَى بِكَ.

((با درد خود بساز، چندان كه با تو سازگار است .)) (153)

2 علم غذا شناسى

امام على عليه السلام نسبت به غذاها و پرهيز از اسراف در انواع خوراكى ها، در نامه 45 فرمود:

وَإِنَّمَا هِيَ نَفْسِي اءَرُوضُهَا بِالتَّقْوَى لِتَاءْتِيَ آمِنَةً يَوْمَ الْخَوْفِ الاَْكْبَرِ، وَتَثْبُتَ عَلَى جَوَانِبِ الْمَزْلَقِ. وَلَوْ شِئْتُ لاَ هْتَدَيْتُ الطَّرِيقَ، إِلَى مُصَفَّى هذَا الْعَسَلِ، وَلُبَابِ هذَا الْقَمْحِ، وَنَسَائِجِ هذَا الْقَزِّ.

وَلكِنْ هَيْهَاتَ اءَنْ يَغْلِبَنِي هَوَايَ، وَيَقُودَنِي جَشَعِي إِلَى تَخَيُّرِ الاَْطْعِمَةِ وَلَعَلَّ بِالْحِجَازِ اءَوِ الَْيمَامَةِ مَنْ لاَ طَمَعَ لَهُ فِي الْقُرْصِ، وَلاَ عَهْدَ لَهُ بِالشِّبَعِ اءَوْ اءَبَيْتَ مِبْطَانا وَحَوْلِي بُطُونٌ غَرْثَى وَاءَكْبَادٌ حَرَّى ، اءَوْ اءَكُونَ كَمَا قَالَ الْقَائِلُ:

وَحَسْبُكَ دَاءً اءَنْ تَبِيتَ بِبِطْنَةٍ وَحَوْلَكَ اءَكْبَادٌ تَحِنُّ إِلَى الْقِدِّ!

اءَاءَقْنَعُ مِنْ نَفْسِي بِاءَنْ يُقَالَ: هذَا اءَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ؟!

وَلاَ اءُشَارِكُهُمْ فِي مَكَارِهِ الدَّهْرِ، اءَوْ اءَكُونَ اءُسْوَةً لَهُمْ فِي جُشُوبَةِ الْعَيْشِ! فَمَا خُلِقْتُ لِيَشْغَلَنِي اءَكْلُ الطَّيِّبَاتِ، كَالْبَهِيمَةِ الْمَرْبُوطَةِ، هَمُّهَا عَلَفُهَا، اءَوِ الْمُرْسَلَةِ شُغُلُهَا تَقَمُّمُهَا، تَكْتَرِشُ مِنْ اءَعْلاَ فِهَا، وَتَلْهُو عَمَّا يُرَادُ بِهَا، اءَوْ اءُتْرَكَ سُدًى ، اءَوْ اءُهْمَلَ عَابِثا، اءَوْ اءَجُرَّ حَبْلَ الضَّلاَ لَةِ، اءَوْ اءَعْتَسِفَ طَرِيقَ الْمَتَاهَةِ! وَكَاءَنِّي بِقَائِلِكُمْ يَقُولُ: ((إِذَا كَانَ هذَا قُوتُ ابْنِ اءَبِي طَالِبٍ، فَقَدْ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ عَنْ قِتَالِ الاَْقْرَانِ، وَمُنَازَلَةِ الشُّجْعَانِ)). اءَلاَ وَإِنَّ الشَّجَرَةَ الْبَرِّيَّةَ اءَصْلَبُ عُودا، وَالرَّوَاتِعَ الْخَضِرَةَ اءَرَقُّ جُلُودا، وَالنَّابِتَاتِ العِذْيَةَ اءَقْوَى وَقُودا، وَاءَبْطَاءُ خُمُودا. وَاءَنَا مِنْ رَسُولِ اللّهِ كَالضَّوْءِ مِنَ الضَّوْءِ، وَالذِّرَاعِ مِنَ الْعَضُدِ. وَاللّهِ لَوْ تَظَاهَرَتِ الْعَرَبُ عَلَى قِتَالِي لَمَا وَلَّيْتُ عَنْهَا، وَلَوْ اءَمْكَنَتِ الْفُرَصُ مِنْ رِقَابِهَا لَسَارَعْتُ إِلَيْهَا.

وَسَاءَجْهَدُ فِي اءَنْ اءُطَهِّرَ الاَْرْضَ مِنْ هذَا الشَّخْصِ الْمَعْكُوسِ، وَالْجِسْمِ الْمَرْكُوسِ، حَتَّى تَخْرُجَ الْمَدَرَةُ مِنْ بَيْنِ حَبِّ الْحَصِيدِ. (154)

((من نفس خود را با پرهيزكارى مى پرورانم ، تا در روزقيامت كه هراسناكترين روزهاست در اءمان ، و در لغزشگاههاى آن ثابت قدم باشد. من اگر مى خواستم ، مى توانستم از عسل پاك ، و از مغز گندم ، و بافته هاى ابريشم ، براى خود غذا و لباس ‍ فراهم آورم ، امّا هيهات كه هواى نفس بر من چيره گردد، و حرص و طمع مرا وادارد كه طعام هاى لذيذ برگزينم ، در حالى كه در ((حجاز)) يا ((يمامه )) كسى باشد كه به قرص نانى نرسد، و يا هرگز شكمى سير نخورد، يا من سير بخوابم و پيرامونم شكمهايى كه از گرسنگى به پُشت چسبيده ، و جگرهاى سوخته وجود داشته باشد، يا چنان باشم كه شاعر گفت :

((اين درد تو را بس كه شب را با شكم سير بخوابى )).

((و در اطراف تو شكمهايى گرسنه و به پشت چسبيده باشد)).

آيا به همين رضايت دهم كه مرا اميرالمؤ منين عليه السلام خوانند؟ و در تلخى هاى روزگار با مردم شريك نباشم ؟ و در سختى هاى زندگى الگوى آنان نگردم ؟ آفريده نشده ام كه غذاهاى لذيذ و پاكيزه مرا سرگرم سازد، چونان حيوان پروارى كه تمام همّت او علف ، و يا چون حيوان رها شده كه شغلش چريدن و پركردن شكم بوده ، و از آينده خود بى خبر است .