الگوهای رفتاری امام علی (ع) و علم و هنر-ج1-ص27
كمتر انسان با سوادى در جهان بشريت هست كه اهل مطالعه باشد و على را نشناسد.
كلمات گهربارش چون شمشير خونريزش صف بسته ، فصاحت و بلاغتش چون هيبت و صلابتش لرزاننده بود، اميرالمؤ منين اوّلين كسى است كه به تاءليف پرداخت و پس از او سلمان فارسى و ابوذر غفارى و اسبغ بن نباته و عبداللّه بن ابى رافع به تاءليف كتب اسلامى پرداختند.
تاءليفات حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام بنابر آنچه در كتب تاريخ آمده است ، مانند:
1 قرآن مجيد بر ترتيب نزول آيات
كه كامل ترين و صحيح ترين نسخه آن به خط كوفى حضور امام زمان است كه به وراثت به دست امام على عليه السلام سپرده شده و غالب مورّخين از آن نام برده اند.
سليم بن قيس مى گويد:
امام على عليه السلام فرمود:
هيچ آيه اى بر پيامبر صلى اللّه عليه واله نازل نشده ، مگر اينكه آن را براى من مى خواند و من با خطّ خود آن را مى نوشتم .
او از خدا مى خواست تا آن را به من بفهماند و در حافظه من قرار دهد.
و آنگاه كه آيات قرآن را حفظ كردم هيچيك از آنها را فراموش نكرده ام و نيز تاءويل آيات را به من ياد مى داد، من هم آنرا حفظ مى كردم .
او براى من مى خواند و من مى نوشتم آنچه را كه خداوند به وى تعليم نموده بود از حلال و حرام ، اوامر و نواهى ، اطاعت و معصيت ، آنچه كه بوده و خواهد بود تا روز قيامت ، به من آموخت و من آنرا حفظ كردم و حتّى يك حرف از آنرا فراموش نكرده ام ، سپس پيامبر خدا صلى اللّه عليه واله دست بر سينه ام گذاشت و به درگاه خداوند دعا كرد كه قلبم را از علم و فقه و فهم و حكمت و نور سرشار گرداند. (82)
2 نوشته هاى شخصى
كه 60 نوع از علوم قرآن را با ذكر مثال هاى روشن آورده است : (83)
3 جامعه عَلَوى
كتابى است كه بر پوست نوشته شده و طول آن هفتاد ذراع است .
مطالب آن را پيغمبر صلى اللّه عليه واله فرموده و حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام آن را نگاشته و اين اولين كتابى است كه در عهد پيغمبر صلى اللّه عليه واله جامع علوم تاءليف گرديد.
اين جامعه به منزله نقشه ايست كه براى خلقت و هدايت و ارشاد و تعليم و تربيت و علم به وقايع جهان بشريّت تنظيم شده است . (84)
4 كتاب جَفر
كه از تاءليفات حضرت على عليه السلام و شامل همه علوم است و محقق در كتاب مواقف مى فرمايد:
جَفر و جامعه دو كتاب از آثار خطّى امام على مى باشد كه تمام حوادث جهان تا انقراض عالم در آن موجود است . (85)
5 صحيفه علويّه
يا ((صحيفة الفرايض )) يا ((صحيفه كتاب الفرايض )) يا ((فرايض على عليه السلام )) نام كتابى است كه آن حضرت در اصول اخبار و واجبات احكام الهى نگاشته و اكثر اصحاب روايت و ثقات محدّثين آن را خدمت امام محمد باقر و امام جعفر صادق ديده اند. (86)
6 كتاب الزكوة
اين كتاب در زكات گوسفندان و شتران است كه نجاشى از آن نام برده .
7 ابواب فقه
كه على بن ابى رافع از اين كتاب نقل مى كند كه امام على عليه السلام ابواب فقه اسلامى را در آن بيان فرموده است .
8 كتاب الفقه
محمّد بن قيس از اين كتاب نقل مى كند و آن را ((فقه محمدى )) ناميده كه امام على عليه السلام در آن احكام فقهى را تشريح فرموده است .
9 عهدنامه مالك اشتر
عهدنامه ايست كه براى مالك اشتر، حاكم مصر نوشته است ،
اين رساله كوچك امّا بسيار بزرگ و با اهميّت ، معروف به ((سياست نامه علوى )) است كه انواع سياست كشوردارى را بيان فرموده و در نهج البلاغه از اصبغ بن نباته روايت شده است .