الگوهای رفتاری امام علی (ع) و علم و هنر-ج1-ص24
(چونان ((سيل عِرَم )) كه دو باغستان ((شهر سَبا)) را درهم كوبيد، و در برابر آن سيل هيچ بلندى و تپّه اى برجاى نماند، نه كوه هاى بلند و محكم ، و نه برآمدگى هاى بزرگ ، توانستند برابر آن مقاومت كنند)
خداوند بنى اميّه را مانند آب در درون درّه ها و رودخانه ها پراكنده و پنهان مى كند، سپس چون چشمه سارها بر روى زمين جارى مى سازد، تا حق برخى از مردم را از بعضى ديگر بستاند، و گروهى را توانايى بخشيده در خانه هاى ديگران سكونت دهد.
به خدا سوگند! بنى اميّه پس از پيروزى و سلطه گرى ، همه آن چه را كه به دست آوردند از كفشان مى رود، چنانكه چربى بر روى آتش آب شود.)) (60)
پيش از آنكه پيرامون علم حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام به ارزيابى بپردازيم بايد ريشه هاى پيدايش علوم علوى را بشناسيم كه امام على عليه السلام از كدام سرچشمه جارى علوم مى نوشيد؟
و علوم و اسرار نهان را از كجا دريافت مى فرمود؟
1 امام صادق عليه السلام فرمود:
جَعَلَ اللّهُ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ الاِْمامِ عَمُودا مِنْ نُورٍ يَنْظُرُ اللّهُ بِهِ اِلَى الاِْمامِ وَ يَنْظُرُ الامامُ بِهِ اِلَيْهِ، فَاِذا اَرادَ عِلْمَ شَىْءٍ نَظَرَ فى ذالِكَ النُّورِ فَعَرَفَهُ.
(( خداوند متعال مابين خود و امام ستونى از نور قرار داده كه از اين طريق به امام مى نگرد و امام از اين راه به پروردگارش ، هرگاه بخواهد چيزى را بداند به آن ستون نور نظر مى افكند و آگاهى لازم را به دست مى آورد.)) (61)
2 از اميرالمؤ منين عليه السلام نقل شد كه فرمود:
اَنَا الَّذى عِنْدى مَفاتي حُ الغَيْبِ لا يَعْلَمُها بَعْدَ مُحَمَّدٍ غَيْرى .
(( من آن كس هستم كه پيش من است كليدهاى غيب ، و جز من پس از پيامبر صلى اللّه عليه واله كسى از آنها آگاه نيست . (62)
3 در تفسير ((الرَّحْمَنَ عَلَّمَ الْقُرْآنْ)) مى فرمايد:
پيغمبر بيان علم قرآن را به اميرالمؤ منين على آموختند و آنچه بشر محتاج به آنست على ميدانست .
4 سلمان فارسى روايت مى كند كه :
اميرالمؤ منين عليه السلام فرمود:
من داراى علم منايا و بلايا و وصايا و انساب و فصل خطاب و مولد اسلام و مولد كفر هستم من هستم كه فرق بين حق و بال مى دهم پس از من بپرسيد هر چه مى خواهدى تا روز قيامت براى شما شرح خواهم داد.
5 پيغمبر صلى اللّه عليه واله فرمود:
((وَ كُلَّ شَىْءٍ اَحْصَيْنَاهُ فى اِمَامٍ مُبي نْ))
((همه علوم اولين و آخرين را به امام آموخت .))
هيچ علمى از ترو خشك عالم نيست كه على نداند و اگر نمى دانست چنين اعلامى نمى كرد كه :
بپرسيد از على هرچه مى خواهيد پيش از آنكه على را نبينيد.
6 و اين مفاخره نبود بلكه حقيقتى بود كه غير از على هيچكس جرئت چنين دعوى نداشت .
درباره علم على ابن عباس مى گويد:
فجمع اللّه القرآن فى قلب على و جمعه على بعد موت رسول اللّه صلى اللّه عليه واله بسته اشهر
خداوند قرآن را در قلب على جمع نمود همانطور كه به قلب پيغمبر نازل كرد و پس از رحلت رسول خدا على در ظرف شش ماه قرآن را روى صحايفى نوشت كه محفوظ بماند. (63)
الف از عبداللّه بن بريده نقل شده كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه واله فرمود:
براى هر پيامبر، وصىّ و وارثى است ، به تحقيق وصىّ و وارث من على بن ابيطالب است . (64)
ب از امام صادق عليه السلام روايت شده كه فرمود:
لَمْ يُعَلِّمَ اللّه مُحَمَّدا صلى اللّه عليه واله علِما اِلاّ وَ اَمَرَهُ اءَنْ يُعَلِّمَهُ عَلِيّا عليه السلام
((پيامبر صلى اللّه عليه واله از خداوند متعال چيزى از علم ياد نگرفته است ، مگر اينكه آن را به على عليه السلام ياد داد.)) (65)
ج شيخ جمال الدّين محمّد بن احمد الحنفى با اسناد خود از ابن مسعود نقل مى كند كه او گفت ، پيامبر خدا صلى اللّه عليه واله فرمود: