الگوهای رفتاری امام علی (ع) و علم و هنر-ج1-ص14

ك گواهى ابى طفيل به علم امام على عليه السلام

مَعْمَر بن وهب بن عبداللّه روايت كرد از ابى طُفيل كه او گفت :

على عليه السلام را ديدم كه ايراد خطبه مى كرد و مى فرمود:

بپرسيد از من ، سوگند به پروردگار مرا از چيزى نپرسيد، مگر آنكه شما را از آن خبر دهم .

از من درباره كتاب خدا بپرسيد.

سوگند به خدا هيچ آيه اى نباشد، مگر اينكه من مى دانم كه آن در شب نازل شده است يا در روز، در دشت نازل شده است يا در كوه .

ابوحمزه ثمالى از عبدالرّحمن بن جلدب روايت كرد كه كميل بن زياد نَخَعى گفت :

على بن ابيطالب عليه السلام دست مرا گرفت و به ناحيه جبّان برد.

چون به صحرا در آمد، نَفَسِ بلندى كشيد و فرمود:

|يا كُمِيلُ، اِنَّ هذِهِ القُلُوبَ اءوْعِيَةٌ فَخَيْرُها اءوعاها يا كُميلُ اِحْفِظ عَنّى ما اءقُولُ:

النّاسُ ثِلاثِةٌ، عالِمٌْ رَبّانى ، و مُتَعَلِّمٌ عَلَى سَبي لِ نَجاةٍ، وَ هَمَجٌ رَعاعٌ، لِكُلِّ ناعِقٍ اءتْباعٌ يَمي لُونَ مَعَ كُلِّ رِيحٍ، لَمْ يَسْتَضي ئُوا بِنُورِ العِلْمِ، وَ لَمَ يَلْجَوؤ ا اِلى رُكْنٍ وَثي قٍ.(33)

(( اى كميل : اين دلها مانند ظرفهاست و بهترين آنها نگهدارنده ترين آنهاست . اى كميل ، حفظ كن آنچه را كه مى گويم : مردم سه دسته اند: عالم ربّانى ، آموزنده اى كه بر سبيل نجات و رهايى است ، و مگسان كوچك و ناتوان كه از هر آواز كننده اى پيروى مى نمايند و با هر بادى مى روند. از نور دانش روشنائى نگرفته اند و به پايه اى استوار پناه نبرده اند.))

|يا كُمِيْلُ: اَلْعِلْمُ خَيْرُ من الْمالِ.

اَلْعِلْمُ يَحْرِسُكَ، وَ اَنْتَ تَحْرُسُ الْمالَ وَ الْمالُ تَنْقُصُهُ النفقه ، وَ الْعِلْمِ يَزْكُو عَلَى الاْ نْفاقِ.

يا كُمِيْلُ: مَعْرِفَةُ العِلْمِ دَيْنٌ يَدانُ بِهِ يَكْسِبُهُ الطّاعَةَ فِى حَياتِهِ وَ جَمي لَ الاْ ءُحدُوثَةِ بَعْدَ وَفاتِهِ وَ مَنْفَعَةُ الْمالِ تَزُولُ بِزَوالِهِ.وَ الْعِلْمُ حاكِمٌ وَالْمالُ مَحْكُومٌ عَلَيْهِ.

يا كُمِيْل : ماتَ خُزّانُ الْمالِ، وَ الْعُلَماءُ باقُونَ ما بَقِىَ الدَّهْرُ. اءعْيانُهُمْ مَفْقُودَةٌ وَ اَمْثالُهُم فى الْقُلُوبِ مَوْجُودَةٌ.|

(( اى كميل ، دانش بهتر از مال است . علم تو را حراست مى كند و تو مال را نگهبانى . مال از انفاق نقصان مى پذيرد و دانش با انفاق افزون مى گردد. آشنايى با دانش دينى است كه بدان در روز قيامت پاداش داده مى شود و اين امر براى انسان اطاعت در زندگى و ياد نيكو را پس از مرگش به دست مى آورد.

منفعت مال با زوالش از ميان مى رود. علم فرمانرواست و مغلوب .

اى كميل ، اندوزندگان دارايى از ميان مى روند و حال آنكه دانشمندان باقى هستند تا زمانى كه روزگار پا برجاست . وجودهاى دانشمندان گم شده و صورتهاى آنها در دلها موجود است .))

|ثُمَّ قالَ: ها اِنَّ هيهُنا عِلْما وَ اءشارَ اِلى صَدْرِهِ لَوْ اءصَبْتُ لَهُ حَمَلَةً بَلَى اءصَبْتُ

لَقِنا غَيْرَ مَاءْمُونٍ يَسْتَعْمِلُ آلَةَ الدِّينِ فى طَلَبِ الدُّنْيا وَيَسْتَظْهِرُ بِحُجَجِ اللّهِ عَلى اَوْلِيائِهِ وَ بِنِعَمِ اللّهِ عَلَى مَعاصِي هِ، اءوْ مُنْقادالِحَمَلَةِ الْعِلْمِ، لا بَصي رَةَ لَهُ فى اءنْحائِهِ.

يَنْقَدِحُ الشَّكُّ فى قَلْبِهِ بَاءَوَّلِ نْاعِقٍ مِنْ شُبْهَةٍ. اِلاّ لا ذا وَ لا ذاكَ. فَمَنْ هُوَ مَنْهُومٌ بِاللذَّاتِ، سَلِسُ الْقِيادِ اِلى الشَّهَواتِ وَ مُغْرَمٌ بِالْجَمْعِ وَ الاْ دِّخارِ وَ لَيْسَ مِنْ دُعاةِ الدّينِ اءقْرَبُ شَبَها بِهِ الاْ ءنْعامُ يَمُوتُ الْعِلْمُ بِمُوتِ حامِلِيهِ.|

آنگاه فرمود:

(( هان : اينجا علم فراوانى است (( با دست خويش به سينه اش اشاره فرمود )) اگر براى آن حاملان و آموزندگانى مى يافتم .

بلى مى يابم تيزهوش و زيركى را كه ابزار دين را براى كسب دنيا بكار مى بندد و با حجّت ها و براهين خداوند بر دوستانش برترى مى جويد و با نعمتهاى پروردگار بر گناهان خود مى افزايد، و يا مى يابم فرمانبردارى را كه از اصحاب و حاملان دانش ‍ فرمان مى برد ولى در پهلوانش بصيرتى به علم ندارد، با نخستين كسى كه به ندا در مى دهد شك و ترديد در دل او زبانه مى كشد.