نقاشی و مجسمه سازی در آینه فقه-ج1-ص10
رواياتي كه از صورت و تمثال ساخته شده سخن مي‌گويند:
1 – برقي از امام صادق از اميرالمومنين (ع) نقل كرده است كه فرمود: .بعثني رسول اللّه (ص) الي المدينه فقال: لاتدع صوره` الامحوتها و لاقبرا الاسويته و لاكلبا الا قتلته…19
يعني: پيامبر اكرم مرا به مدينه فرستاد و فرمود: همه صورتها را نابود كن، همه قبرها را هموار كن و همه سگها را بكش.
اين روايت دلالت مي‌كند كه از بين بردن صورت و تمثال واجب و ابقاي آن حرام است و چون حرمت ابقاي چيزي بر مبغوضيت وجود آن دلالت مي‌كند، معلوم مي‌شود ايجاد آن چيز هم حرام مي‌باشد. بنابراين ايجاد صورت و تمثال حرام است. ولي به نظر مي‌رسد اين روايت و روايات مشابهي20 كه در اين باب وارد شده، ناظر به قضاياي خارجي هستند. يعني اين روايات درصدد هستند حكم موضوعاتي خاص در شرايطي ويژه را بيان كنند بنابراين نمي‌توان به وسيله اين روايات برحرمت صورتگري اعم از نقاشي و مجسمه‌سازي استدلال كرد. حضرت امام (قده) معتقد است صورتهايي كه اميرالمومنين مامور به شكستن آنها شده، با توجّه به تناسب حكم و موضوع، همان هياكل عبادت و بت‌هاي مورد پرستش مشركان بوده است.21
براي تاييد اين نظريه مي‌توان به چند وجه استناد كرد:
1-1- در پاره‌اي از رواياتي كه به اين مضمون وارد شده در كنار واژه صورت، واژه .وثن. به معني بت نيز به‌كار گرفته شده است.22
2-1- سيره پيامبر اكرم (ص) در ارتباط با اقوام تازه مسلمان مبتني بر سخت‌گيري و دقت در جزئيات نبوده است. آن حضرت همين اندازه كه قومي به اصول اعتقادات اسلام معتقد و به اركان عملي دين ملتزم باشند، قناعت مي‌كرد و به مسائل كوچكي چون شكل قبور، ساختن مجسمه و نقاشي و حال سگهاي يك شهر نمي‌پرداخت.
3-1- اگر بپذيريم كه موضوع ماموريت حضرت امير شكستن مجسمه‌هاي معمولي بوده، بايد بپذيرم كه كشتن سگهاي معمولي نيز واجب است، در حالي كه هيچ فقيهي به اين امر ملتزم نمي‌شود.
4-1- اگر موضوع اين ماموريت شكستن مجسمه‌هاي معمولي و كشتن سگهاي معمولي بود، نياز به شخصيت برجسته‌اي مثل اميرالمؤمنين كه پيامبر اكرم در مهم‌ترين امور دين به او نياز داشت، نبود.
بنابراين معلوم مي‌شود اين روايت درصدد بيان ماموريتي است كه براي مقابله با مظاهر شرك مثل بت‌ها و قبوري كه مورد احترام مشركان بوده انجام شده و منظور از سگ در اين حديث سران كفر است كه همانند سگ، بندگان صالح و اهل ايمان را هراسان كرده، براي ايشان ايجاد مزاحمت مي‌كرده‌اند. چنانكه در روايتي دشمنان اهل بيت نيز سگ ناميده شده‌اند.23
طبق اين توجيه تمام فقرات روايت هماهنگ شده، ماموريتي مهم كه در شان بزرگمردي چون علي (ع) باشد را بيان مي‌كنند و هيچ ربطي به موضوع بحث ما كه نقاشي و مجسمه‌سازي معمولي است ندارد.
2 – از امام صادق (ع) روايت شده كه فرمود: .لاتبنوا علي القبور و لاتصوروا سقوف البيوت، فانّ رسول اللّه (ص) كره ذلك…24
يعني: بر روي قبرها ساختمان نسازيد و سقف خانه‌ها را نقاشي نكنيد زيرا رسول خدا اين كار را خوش نداشت.