حرمت مجسمه سازی و نقاشی-ج1-ص15

حديث (تحف العقول) با قطع نظر از ايراد سندى، در بردارنده يك سلسله قواعد كلى است كه موافق با روح شريعت و برابر با مذاق فقه و مفاد متون روايات و آيات است. پيش از اين بيان كرديم قواعدى كه در اين حديث ذكر شده، بنابر صدور آن از معصوم، روايات و متون دينى و استفاده شده است.

سيد يزدى، در حاشيه مكاسب به بيان قواعدى كه در اين حديث آمده، اشاره كرده است:

1. هر كارى كه موجب تقويت كفر باشد، حرام است.

2. هر صنعتى كه باعث سستى حق باشد، ممنوع است.

3ـ هر عملى كه داراى منفعت و غرض عقلايى باشد، جايز است.

و…

اين قواعد، از احكام كليه دائميه الهيه اند كه هيچ گاه، مشمول قانون مرور زمان و تحت تأثير تغيير و تحول شرايط اجتماعى نمى شوند و از بارزترين مصاديق حديث شريف هستند:

(حلال محمد، صلّى اـ عليه وآله وسلم، حلال الى يوم القيامة و حرام محمد صلّى اـ عليه وآله وسلم حرام الى يوم القيامة141.)

لكن بايد توجه داشت كه مصاديق اين قواعد و كبريات ممكن است، دگرگون شوند:

مثلاً در روزگارى و در شهرى، حمل و نقل مردار و خون و خريد و فروش آنها، موجب وهن حق به شمار آيند، ولى در روزگار و ميان قومى ديگر، عنوان وهن حق يا ترويج فساد بر آنها صادق نباشد.

مسأله مورد بحث ما نيز، اين كه در ظاهر داراى چنين سرنوشتى است; يعنى امكان دارد در زمانى ساختن و حمل و نقل و خريد و فروش مجسمه، به دليل ترويج شرك و تقويت كفر و اشاعه بت پرستى است، حرام باشد، ولى در زمان ديگرى كه اصلاً اين عنوان بر آن صادق نيست، حتى احتمالِ ترس گرفتارى به دام شيطانى شرك هم داده نمى شود و چنين شبهه اى جايى ندارد، بلكه مجسمه سازى و نقاشى به عنوان هنر مترقى و نشانه تمدن و پيشرفت يك ملت به شمار مى آيد و در جهت صحيح فرهنگى و دينى مورد استفاده قرار مى گيرد، ديگر وجهى ندارد كه حكم به حرمت بشود; زيرا فرض اين است كه هيچ يك از عناوين: ترويج كفر، تقويت شرك، وهن حق و… بر او صادق نيست. توضيح و تفصيل بيشتر اين مطلب را در بخش پايانى مقاله، مطرح خواهيم كرد.