حکم نقاشی و مجسمه سازی از نگاه شریعت (2)-ج1-ص26

ضعف اين ادعا از اين جهت است كه برخى از روايات اطلاق داشته و شامل نگهدارىمجسمه نيز مى شوند; نظير صحيحهٌ محمد بن مسلم و صحيحهٌ موسى بن قاسم و رواياتكراهت تصاوير درخانه اگر نگهدارى حرام باشد، خانه دراين حكم دخالتى ندارد. ونيز لحن رواياتى كه دلالت دارند براين كه فرشتگان وارد خانه اى كه درآن تماثيلاست نمى شوند. افزون بر اين ، دلايلى كه ايشان به عنوان مانع جواز نگهدارىمجسمه بيان كرده، ناتمام است كه پيش ازاين ضعف اين ادله بيان شد.

مسالهٌ ديگر اين كه با جواز حفظ و نگهدارى مجسمه، معاملهٌ آن نيز بلااشكالاست; زيرا پس از ساخته شدن، مال به حساب مى آيند و عموم ادلهٌ بيع و شراءشامل آن نيز مى گردد. البته پس از دانسته شدن حرمت ساختن مجسمه ، مزد گرفتندرمقابل انجام اين كار حرام است.

بدين جهت استاد بزرگوار ما امام خمينى مى نويسد:

مزدگرفتن براى نقاشى حرام جايز نيست; زيرا عقد اجارهٌ اين كار حرام و باطلاست. پيش از اين بيان كرديم كه كار حرامى كه ـ به استناد ادلهٌ نهى از منكر ـبازداشتن فاعل آن برمردم واجب است، كار محترم و مال محسوب نمى گردد. بدين روكسى كه انجام دهندهٌ كار حرام را از آن عمل باز دارد، بدون شبهه ضامن اجرهالمثل نسبت به كار او نيست. لذا اگر كسى عبد ديگرى را از ساختن مجسمه بازدارد ضامن نيست; زيرا اين كار نزد شارع، مال به حساب نمى آيد و مزد گرفتنبراى آن جايز نيست و اگر بگيرد اكل مال به باطل است. (69)

نكتهٌ ديگر آن كه از برخى روايات همچون صحيحهٌ محمد بن مسلم ـ كه درآن آمدهاست:( به امام باقر(ع) عرض كردم درحالى نماز مى خوانم كه مجسمه ها درمقابل منهستند و من به آنها نظر مى افكنم.) امام فرمود: (اين كار را نكن; برآن مجسمهپارچه اى بيفكن.) استفاده مى شود كه نماز خواندن در مكانى كه تمثال درمقابلنماز گزار قراردارد مكروه است; چه آن تمثال مجسمه باشد يا تصوير و چه آنتمثال كامل باشد و چه ناقص البته نقصش به گونه اى باشد كه همچنان برآن(تصوير)

و (مجسمه) صادق باشد. دليل اين احكام اطلاق تماثيل و حكم به كراهت نماز دربرابر آنها است. البته اين كراهت با انداختن پارچه اى برروى آنها برطرف مىشود.

سيد يزدى (ره) درعروة الوثقى گويد:

هيجدهم از موارد كراهت نماز اين است كه شخص نماز گزار درمكانى نماز بخواند كهتمثال جان دار مقابلش باشد، چه آن تمثال مجسمه باشد و چه نقاشى حتى اگر ناقصباشد به گونه اى كه عنوان (تصوير) و (مجسمه) برآن صادق باشد، همچنان مكروهاست. اين كراهت با پوشاندن تصوير يامجسمه برطرف مى شود. (70)

همچنين با گذاشتن تمثال در زير پا كراهت مرتفع مى گردد. به دليل صحيحهٌ محمدبن مسلم از امام باقر(ع) كه فرمود:

هرگاه تمثالها زير پايت باشند نماز برروى آنها مانعى ندارد. (71)

دليل ديگر بركراهت وجود مجسمه و تصاوير درخانه، رواياتى است كه دلالت دارند: